W dzisiejszych czasach trend posiadania zwierząt domowych, zwłaszcza kotów i psów, odnotowuje znaczny wzrost na całym świecie. Statystyki pokazują, że co najmniej jedno zwierzę znajdziemy w około 80 milionów gospodarstw domowych w Europie i połowie gospodarstw domowych w Stanach Zjednoczonych. Ten wzrost był szczególnie zauważalny podczas pandemii COVID-19, podkreślając nieocenioną rolę zwierząt domowych jako towarzyszy, oferujących komfort i pomagających ludziom w radzeniu sobie ze stresem.
Znaczenie bezpieczeństwa mikrobiologicznego karmy dla zwierząt domowych
Wraz ze wzrostem populacji zwierząt domowych rynek karmy dla zwierząt przechodzi dynamiczną ewolucję. Obecnie 90% właścicieli zwierząt domowych preferuje komercyjną karmę ze względu na jej postrzeganą wygodę w zaspokajaniu potrzeb żywieniowych zwierząt domowych i opłacalność w porównaniu z domowymi alternatywami. Dlatego bezpieczeństwo mikrobiologiczne karmy jest kwestią najwyższej wagi, nie tylko dla dobrostanu zwierząt domowych, ale także dla ich właścicieli i ochrony środowiska. Mikroorganizmy obecne w karmie stwarzają zagrożenie dla zdrowia zwierząt i ich właścicieli, poprzez bezpośrednią interakcję lub pośredni kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi karmą. Ponadto niektóre zwierzęta domowe mogą przenosić choroby, nie wykazując żadnych objawów.
Regulacje dotyczące karmy dla zwierząt domowych
W celu zapewnienia bezpieczeństwa karmy dla zwierząt domowych, organy regulacyjne, takie jak Agencja ds. Żywności i Leków (FDA), Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) i agencje paszowe, ustanowiły szczegółowe wytyczne i przepisy regulujące produkcję i etykietowanie karmy dla zwierząt domowych. Zakres potencjalnych zagrożeń biologicznych obecnych w karmie dla zwierząt, które mogą powodować choroby u zwierząt i ludzi przenoszone drogą pokarmową obejmuje Enterobacteriaceae, Clostridium, drożdże i pleśnie, Salmonellę i Listerię monocytogenes.
Znaczenie warunków higienicznych w łańcuchu produkcyjnym karmy dla zierząt domowych
Jakość mikrobiologiczna karmy dla zwierząt domowych, jest często zagrożona przez niehigieniczne warunki podczas przygotowywania, dystrybucji i przechowywania. Chociaż nie ma rygorystycznych przepisów określających maksymalne dopuszczalne poziomy bakterii, przyjęto 106 jtk/g jako wartość graniczną dla ogólnej liczby drobnoustrojów. W ocenie ryzyka należy również uwzględnić rodzaj karmy i proces technologiczny. Karma w puszkach jest ogólnie uważana za bezpieczną ze względu na obróbkę termiczną podczas sterylizacji. Walidacja procesu sterylizacji powinna udowodnić skuteczność zastosowanej temperatury wobec drobnoustrojów wegetatywnych i przetrwalników bakterii beztlenowych. Podwyższone ryzyko zanieczyszczeń krzyżowych suchej karmy może wymagać bardziej rygorystycznych środków kontroli jakości ze względu na jej skład i wymagania dotyczące przechowywania.
Znaczenie obecności niektórych bakterii jako wskaźników zagrożenia
Zgodnie z wytycznymi UE nr 142/2011 próbki przetworzonej karmy dla zwierząt domowych, z wyłączeniem karmy w puszkach, w których zawartość Enterobacteriaceae przekracza 3×102 jtk/g, uznaje się za niezadowalające pod względem higieny. Niektóre Enterobacteriaceae, takie jak E. coli i Enterobacter spp., mogą prowadzić do pozajelitowych zakażeń oportunistycznych u psów, w tym zakażeń układu moczowo-płciowego, zapalenia opon mózgowych i sepsy. Zdolność przeżycia w produktach o obniżonej aktywności wody czyni je szczególnie niebezpiecznymi w karmach suchych. Ponieważ naturalnym rezerwuarem tych drobnoustrojów jest gleba, karma zawierająca zboża może wykazywać wyższe wartości niż formuła bezzbożowa. Enterobacteriaceae są też pośrednim wskaźnikiem prawdopodobnego występowania patogenów, dlatego reżim sanitarny w zakresie produkcji i dystrybucji ograniczy ryzyko zanieczyszczenia na przykład Salmonellą. Znaczenie dla występowania zoonotycznej Salmonella będą miały poszczególne składniki w recepturach karmy, takie jak: drób, ryby, wołowina, wątroba czy indyk. Powszechne nosicielstwo u zwierząt stanowi ważny element bezpieczeństwa surowców. Wspomniane zboża, kluczowy składnik karmy dla zwierząt domowych, mogą potencjalnie służyć jako nośniki szkodliwych mykotoksyn wytwarzanych przez pleśnie, stwarzając zagrożenie dla zdrowia zarówno zwierząt domowych, jak i ich właścicieli. Dopuszczalny limit całkowitej liczby drożdży i pleśni nie powinien przekraczać 104 jtk/g. Co godne uwagi, nie ma wyraźnych przepisów określających limit Listeria monocytogenes w karmie dla zwierząt domowych. Zakłada się, że gatunki L. monocytogenes powinny spełniać normy ustanowione dla żywności dla ludzi, wymagające ich nieobecności w 25 g karmy. Właściciele zwierząt domowych powinni być świadomi, że chociaż niektóre koty i psy mogą nie wykazywać objawów listeriozy po spożyciu skażonej karmy, nadal mogą być nosicielami L. monocytogenes, wydalając ją w kale. Reakcja na obecność tlenu w karmie może mieć znaczenie na rozwój Clostridium zwłaszcza Clostridium difficile, szczepu opornego na antybiotyki. W tym kontekście warunki pakowania karmy będą miały duże znaczenie. W przypadku karmy suchej, tlenowe warunki pakowania hamują wzrost Clostridium, podczas gdy beztlenowe warunki panujące w karmach w puszkach, mogą umożliwić przetrwanie ich zarodników.
Analizy mikrobiologiczne wykonywane w Pracowni Mikrobiologii pozwolą na ocenę jakości mikrobiologicznej karmy oraz surowców w oparciu o dostępną metodologię badawczą.
W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.