Jednym z kluczowych narzędzi wykorzystywanych w przekazie marketingowym w znakowaniu środków spożywczych są oświadczenia żywieniowe i zdrowotne, czyli komunikaty oraz wizualizacje, które wskazują, że żywność ma szczególne właściwości.
Oświadczenia żywieniowe odnoszą się do wartości energetycznej bądź obecności albo nieobecności składników odżywczych w produkcie.
Oświadczenia zdrowotne z kolei, to oświadczenia wskazujące na związek żywności, kategorii żywności bądź składnika ze zdrowiem. Stosowanie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych musi być zgodne z zasadą rzetelnego informowania przedstawioną w art. 7 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011* oraz przepisami szczegółowymi z rozporządzenia (WE) nr 1924/2006** a w odniesieniu do autoryzowanych oświadczeń zdrowotnych również rozporządzenia (UE) nr 432/2012***. Oświadczenia odnoszą się do produktu w formie gotowej do spożycia, a ich brzmienie jest ściśle określone. Dopuszczona jest możliwość elastycznego brzmienia oświadczeń, czyli przekazu o podobnym, ale porównywalnym znaczeniu, przy założeniu, że nowe brzmienie będzie miało dla konsumenta taki sam sens.
PONIŻEJ KILKA PRZYKŁADOWYCH OŚWIADCZEŃ ŻYWIENIOWYCH:
- „Nie zawiera cukrów”, „bez cukrów / bez cukru”, „zero cukrów / zero cukru”, oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,5 g cukrów na 100 g lub 100 ml produktu.
- „Bez dodatku cukrów”, „bez dodanych cukrów”, „bez dodanego cukru” oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów, ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Oświadczenie to podkreśla, że do formuły produktu nie zostały dodane cukry jako składnik. W wykazie składników takiego produktu nie może być m. in.: glukozy (dekstrozy), fruktozy, laktozy, sacharozy (cukier), syropu glukozowego, ale też miodu czy dodanych w celu „dosłodzenia” koncentratów soków owocowych. Oczywiście, w produkcie z oświadczeniem „bez dodatku cukrów” cukry mogą występować naturalnie, pochodzą ze składników produktu i wówczas w znakowaniu pojawia się dodatkowe hasło „Zawiera naturalnie występujące cukry”. Problematyczna, w kontekście użytego w definicji stwierdzenia „żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące”, jest możliwość stosowania oświadczenia „bez dodatku cukrów” w produkcie, w którym nie dodano cukrów ale obecne są substancje słodzące. Co do zasady dodaje się je właśnie ze względu na ich właściwości słodzące oraz aby cukry wyeliminować albo ograniczyć. Zatem, patrząc wprost do definicji oświadczenia jego stosowanie w produkcie z użytymi substancjami słodzącymi nie powinno być możliwe. W Polsce, w oparciu o opracowane przez Polską Federację Producentów Żywności i zaakceptowane przez Główny Inspektorat Sanitarny wytyczne dotyczące elastyczności brzmienia oświadczeń żywieniowych na temat cukrów, w produktach z dodanymi substancjami słodzącymi (za wyjątkiem nektarów owocowych) można podać informację, że nie zostały do nich dodane cukry. Stosowanie oświadczenia „Bez dodatku cukrów” musi być zgodne z zasadą rzetelnego informowania – nie może wprowadzać w błąd np.: poprzez przypisanie produktowi szczególnych właściwości podczas, gdy wszystkie podobne produkty mają takie same właściwości. I tak, na opakowaniu soków owocowych, hasło „bez dodatku cukrów” mimo, że jest informacją obiektywnie prawdziwą, nie może być użyte, ponieważ dodatek cukrów do soków owocowych prawnie w ogóle nie jest możliwy. Zatem podanie w znakowaniu soku owocowego informacji, że cukry nie zostały dodane, będzie kreowało nieprawdziwą wyjątkowość produktu na co prawo nie pozwala.
- „Źródło witaminy C”, „zawiera witaminę C” – oświadczenie, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera co najmniej znaczącą ilość witaminy C. W odniesieniu do witamin i składników mineralnych ilość znacząca to 15 % ich dziennych referencyjnych wartości spożycia (DRWS) w 100 g lub 100 ml produktu dla produktów innych niż napoje, 7,5 % DRWS w 100 ml w przypadku napojów i 15 % DRWS w odniesieniu do porcji jeśli produkt zawiera wyłącznie jedną porcję produktu.
Obecność witaminy C w ilości pozwalającej na zastosowanie oświadczenia żywieniowego „źródło witaminy C”, pozwala dodatkowo na wykorzystanie autoryzowanych (zatwierdzonych) dla tej witaminy oświadczeń zdrowotnych, wskazujących na wpływ na zdrowie, np.:
- „Witamina C pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego”. Co istotne, wskazane w oświadczeniu działanie, dotyczy działania składnika, a nie całego produktu, ale dopuszczalne jest informowanie konsumenta, że produkt zawiera witaminę C, a ta pozwala uzyskać korzystny dla organizmu efekt. Np. w znakowaniu soku pomarańczowego zawierającego witaminę C można użyć stwierdzenie „Sok pomarańczowy zawiera witaminę C, która przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego”. Niedopuszczalne natomiast będzie zastosowanie zmodyfikowanego stwierdzenia „Sok pomarańczowy przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Sok pomarańczowy zawiera witaminę C”, gdyż w tym przypadku nie ma jasnego powiązania pomiędzy składnikiem odżywczym, w tym przypadku witaminą C, a deklarowanym efektem. Modyfikując brzmienie autoryzowanych oświadczeń należy też pamiętać, że jego nowe brzmienie nie może mieć ”mocniejszego” przekazu niż to, które zostało autoryzowane. Nie można więc dodać określeń „pobudza”, „optymalizuje”, „wzmacnia” i zmienić brzmienie oświadczenia na np. „Witamina C pobudza normalne funkcjonowanie układu odpornościowego”.
Należy podkreślić, że w odniesieniu do środków spożywczych, w tym suplementów diety, które również są żywnością, użyte oświadczenia zdrowotne mogą wskazywać tylko na np. wspieranie, utrzymanie, czy pozwalanie na zachowanie prawidłowego, właściwego funkcjonowania. W żaden sposób oświadczenia, ale i ich prezentacja, nie mogą sugerować poprawy, zapobiegania, a tym bardziej leczenia. Taki sposób prezentacji jest możliwy tylko dla leków, a środki spożywcze znakowane w sposób sugerujący działanie lecznicze na pewno będą kwestionowane.
W Laboratorium J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o. wykonujemy weryfikacje treści etykiet środków spożywczych przeznaczonych na rynek krajowy i zagraniczny. Jeśli mają Państwo wątpliwości co do poprawności znakowania swoich produktów, w tym stosowanych oświadczeń zachęcamy do kontaktu.
W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.
* Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004
** Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności
*** Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci
