Pestycydy są to środki ochrony roślin, stosowane w celu ograniczenia strat w produkcji rolnej. Każdy rolnik musi stosować się do przepisów regulujących najwyższe dopuszczalne poziomy (NDP) pozostałości pestycydów w swoich produktach (tj. warzywach, owocach, zbożach). Dokumentem regulującym NDP jest Rozporządzenie nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, ze zmianami. Wartości NDP są zróżnicowane w zależności od substancji czynnej oraz rodzaju produktu.
Obecnie większość owoców i warzyw zawiera pozostałości pestycydów, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. Dlatego należy spożywać owoce i warzywa ze sprawdzonych źródeł, skontrolowane pod kątem zawartości pozostałości pestycydów.
Pestycydy mogą przyczyniać się do ostrych zatruć, do których dochodzi w wyniku stopniowej kumulacji w naszym organizmie coraz to większych dawek. Wśród negatywnych oddziaływań na nasz organizm wymienia się wpływ na gospodarkę hormonalną czy zmniejszenie odporności.
Polska jest cenionym dostawcą jabłek, zarówno na rynku europejskim jak i światowym. W naszym kraju uprawianych jest ponad 200 odmian tego owocu. Obecnie jedne z największych polskich sadów owocowych znajdują się w województwie mazowieckim, na obszarze powiatu grójeckiego. Jabłka cieszą się dużą popularnością, ze względu na powszechną, całoroczną dostępność. Ponadto są cennym źródłem składników odżywczych. Dostarczają m.in. witaminy (t.j. C, E, B6), składniki mineralne (magnez, wapń, potas) oraz cukry proste (głównie sacharoza i fruktoza), które są odpowiedzialne za słodki smak tych owoców.
Jabłka należą do owoców niskokalorycznych. Dodatkowo są cennym źródłem błonnika, dzięki czemu wydłużają uczucie sytości i pozytywnie wpływają na perystaltykę jelit.
Najczęściej występującymi odmianami jabłek w Polsce są:
- gala (chrupiące, soczyste, skórka gładka)
- ligol (skórka mocno błyszcząca i lekko tłusta w dotyku)
- szampion (mają bardzo słodki smak, a aromatem zbliżone są do gruszki)
- antonówka i szara reneta (stare, polskie odmiany jabłek)
- gloster, lobo, rubin, cortland, jonagold.
Badania jabłek pod kątem pozostałości pestycydów przeprowadzone w naszym laboratorium wykazały, że w jabłkach zdarza się wykryć substancje aktywne środków ochrony roślin, jednakże w większości przypadków nie dochodzi do przekroczenia NDP.
Zdecydowanie najczęściej oznaczanym związkiem jest kaptan, którego pełna definicja, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego nr 396/2005 (ze zmianami), obejmuje sumę kaptanu i THPI w przeliczeniu na kaptan. Należy on do grupy fungicydów. Służy do zwalczania parcha jabłoni, gorzkiej zgnilizny jabłek czy szarej pleśni. Okres karencji wynosi około 28 dni. Jest to jeden z najbezpieczniejszych środków grzybobójczych. Najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości tego pestycydu dla jabłek wynosi 10 mg/kg. Mimo, że jest on oznaczany w jabłkach najczęściej, to zazwyczaj poziom pozostałości kaptanu w owocach jest niski i nie przekracza NDP.
Flonikamid jest środkiem owadobójczym należącym do grupy karboksamidów. Bardzo skutecznie zwalcza mszyce. Najwyższy dopuszczalny poziom dla tej substancji aktywnej (suma flonikamidu, TFNA i TFNG, wyrażona jako flonikamid) w jabłkach to 0,3 mg/kg. Badania laboratoryjne wykazały, że nie ma przekroczeń NDP dla tego związku. Średnie wyniki w badanych jabłkach dla flonikamidu nie przekraczają nawet 0,07mg/kg.
Kolejnym często występującym związkiem z grupy insektycydów jest acetamipryd, który działa na owady kontaktowo. Produktami zawierającymi w składzie podany związek są m.in. Inazuma 130 WG oraz Mospilan 20 SP. Wartość NDP dla tego związku w jabłkach wynosi 0,4 mg/kg.
Następny pestycyd to chlorantraniliprol, jest to również związek z grupy insektycydów, działający selektywnie. Powoduje śmierć owadów wywołując paraliż. Charakteryzuje się wysoką odpornością na zmywanie i długotrwałym działaniem ochronnym. Zwalcza takie agrofagi jak zwójka krzyżóweczka czy owocówka jabłkóweczka. Jego wartość NDP dla jabłek wynosi 0,4 mg/kg. Średnie wyniki dla podanego związku oscylują w granicach 0,013 mg/kg.
Kolejnym oznaczanym związkiem jest fungicyd – piraklostrobina. Jednymi z najbardziej znanych oprysków, w których występuje są Bushi 200 EC ora Bellis 38 WG BASF. Podany preparat chroni owoce jabłoni przed chorobami przechowalniczymi, np. gorzką zgnilizną jabłek. Najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości pestycydów dla podanego związku wynosi 0,5 mg/kg.
Następnym związkiem o działaniu grzybobójczym jest cyprodinil. Jego działanie polega na hamowaniu rozwoju grzybów, zabezpiecza on dodatkowo powierzchnię liści roślin przed działaniem patogenów. Wykorzystywany jest do zwalczania zgnilizny twardzikowej, czy szarej pleśni. Charakteryzuje się działaniem wgłębnym, to znaczy, że wnika do wnętrza tkanek roślin i pozostaje aktywny tylko w miejscu naniesienia i nie przemieszcza się do naczyń przewodzących rośliny. Najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości dla tego pestycydu w jabłkach wynosi 10 mg/kg.
Zdarza się także wykryć pozostałości chlorpyrifosu, który jest zakazany w Unii Europejskiej, a jego NDP dla jabłek wynosi 0.01 mg/kg. Był on pestycydem używanym do zabijania wielu szkodników, w tym m.in.: owadów i pająków. Działa on na układ nerwowy owadów. Chlorpyrifos został uznany przez Światową Organizację Zdrowia za umiarkowanie niebezpieczny dla ludzi . Ekspozycja przekraczająca zalecane poziomy została powiązana z efektami neurologicznymi oraz zaburzeniami autoimmunologicznymi. Chlorpyrifos jest najczęściej zgłaszanym pestycydem w powiadomieniach RASFF (System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach).
Pamiętajmy, że oznaczane pozostałości pestycydów nie są wyłącznie skutkiem celowo zastosowanej ochrony roślin, ale mogą także pochodzić ze środowiska – na skutek ich migracji między jego poszczególnymi komponentami. Dlatego, aby zmniejszyć ryzyko narażenia na nie, myjmy dokładnie przed spożyciem owoce i warzywa, czy też obierajmy je ze skórki
Dzięki międzynarodowej sieci naszych laboratoriów, które są wyposażone w najnowszy sprzęt, a także dzięki ekspertom wykorzystującym najnowsze metody badawcze, jesteśmy w stanie wykonać badania na blisko 800 pozostałości pestycydów, zgodnie z obowiązującymi wymaganiami legislacyjnymi.
W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.
