Sezon letni kojarzy się nie tylko z wakacjami i słońcem, ale także z bogactwem sezonowych owoców i warzyw. Czy powinniśmy się martwić o poziom pozostałości pestycydów w nich zawartych?
Co roku od 2004 amerykańska organizacja EWG – Environmental Working Group analizuje najnowsze dane USDA (Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych), aby sporządzić swoje niesławne listy Clean 15 (Czysta 15) i Dirty Dozen (Brudny Tuzin – 12). Wymieniają one rodzaje owoców i warzyw, w których oznaczono najmniejszą i największą ilość pestycydów. W 2023 na pierwszym miejscu listy Dirty Dozen znalazły się truskawki, a zaraz po nich szpinak, jarmuż, nektarynki i jabłka. Pomimo, iż wyniki USDA rzucają negatywne światło na jedne z ulubionych przez konsumentów owoców sezonowych, warto podkreślić, że wskazane dane dotyczą rynku amerykańskiego.
Nad bezpieczeństwem owoców i warzyw w Polsce czuwa Główny Inspektorat Sanitarny, który co roku w ramach programu urzędowej kontroli i monitoringu przeprowadza badania losowo pobranych próbek żywności. Celem programu jest ocena sytuacji rynkowej pod kątem jej zgodności z regulacjami prawnymi, ocena narażenia konsumentów na pozostałości pestycydów oraz monitorowanie pozostałości pestycydów przekraczających dopuszczalne poziomy. Polska jest również zobowiązana do raportowania otrzymanych wyników do EFSA (Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności).
PRZYJRZYJMY SIĘ ZATEM TRUSKAWKOM W POLSCE. CZY ZAWIERAJĄ NA TYLE DUŻO PESTYCYDÓW, ŻEBY WARTO BYŁO Z NICH REZYGNOWAĆ?
Analizy zawartości pestycydów w truskawkach dokonamy na podstawie raportu „Analizy potencjalnego zagrożenia zdrowia konsumentów wynikającego z obecności pozostałości pestycydów w żywności dostępnej na polskim rynku w roku 2020” przygotowanym przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH. W 2020 przebadano łącznie 3246 próbek, w tym 71 próbek stanowiły truskawki pobrane z obrotu, 66 próbek z produkcji krajowej i 5 z państw członkowskich. Truskawki przebadano na obecność 327 pestycydów. Stwierdzono obecność 35 różnych pestycydów, przy czym uzyskano 218 wyników powyżej granicy oznaczalności.
Z tym wynikiem truskawki znalazły się na trzecim miejscu rankingu najwyższej liczby pozostałości różnych pestycydów w przedstawionym raporcie. Zostały wyprzedzone przez winogrona i herbatę.
W jednej próbce truskawek (importowanej z Hiszpanii) stwierdzono niezgodność z wartością NDP (najwyższym dopuszczalnym poziomem pozostałości pestycydu), a w 13 próbkach nie stwierdzono pozostałości żadnego z badanych związków.
Do najczęściej wykrywanych pestycydów w próbkach truskawek należały: fluopyram, boskalid, cyprodynil, fludioksonil oraz trifloksystrobina. Pestycydy zgodnie z wydanymi przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zezwoleniami są dopuszczone do stosowania przy uprawie truskawek. Średnie stężenie wymienionych pestycydów oraz wartości NDP przedstawiono w tabeli poniżej.
| Nazwa pestycydu | Średnie stężenie [mg/kg] | Wartość NDP obowiązująca w 2020 r. [mg/kg] |
| Fluopyram | 0,023 | 6 |
| Boskalid | 0,016 | 5 |
| Cyprodynil | 0,019 | 2 |
| Fludioksonil | 0,015 | 4 |
| Trifloksystrobina | 0,015 | 0,1 |
W celu określenia zagrożenia dla zdrowia konsumentów oszacowano ryzyko krótko i długoterminowe narażenia konsumentów na pozostałości pestycydów w postaci szacowanego dziennego pobrania ww. pestycydów z truskawami. Na podstawie obliczeń stwierdzono, że przewlekłe narażenie na wymienione pestycydy dostarczane do organizmu z truskawkami nie stanowią zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Wyjątek stanowi próbka, w której stwierdzono niezgodność.
Warto także podkreślić, że zawartość pestycydów w truskawkach jest monitorowana co roku, od 2017. W oparciu o dane i obliczenia zawarte w raportach, stwierdzono, że obecność pozostałości pestycydów w truskawkach w latach 2017-2019 nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia konsumentów, także w przypadku próbek niezgodnych z wartościami NDP.
26 kwietnia 2023 EFSA opublikował raport zawierający krajowe sprawozdania podsumowujące analizę pozostałości pestycydów w żywności z 2021 roku. Jak wynika z raportu truskawki należały do grupy produktów o najwyższej częstości wykrywanych pozostałości pestycydów i oznaczono w nich do 19 różnych związków. Stwierdzono kilka niezgodności wśród przebadanych próbek truskawek, a także możliwość wystąpienia zagrożenie dla zdrowia konsumenta. Realne zagrożenie mogła stanowić pozostałość chlorotalonilu, który zgodnie z Rozporządzeniem Wykonawczym Komisji (UE) 2019/677 z dnia 29 kwietnia 2019 r. został wycofany z listy środków ochrony roślin dozwolonych do stosowania w uprawach.
W 2021 r. łączna liczba próbek poddana kontroli w zakresie pozostałości pestycydów w Polsce była o ok. 16% wyższa niż w roku poprzednim i o ok. 43% wyższa w porównaniu z 2019 r. Nastąpił nieznaczny spadek odsetka próbek bez pozostałości z 45,9% w 2019 r. do 46,5% w 2020 r. do 43,1% w 2021 r. Odsetek próbek niezgodnych w 2021 r. w porównaniu do 2020 i 2019 r. kształtował się na zbliżonym poziomie, tj. odpowiednio 3,6%, 3,5% i 2,5%
Nie należy jednak panikować, zgodnie z Rozporządzeniem Wykonawczym Komisji UE 2021/601, truskawki ponownie w roku 2022 zostały poddane badaniom. Niestety raport z tych badań nie jest jeszcze dostępny. Na lata 2023 i 2024 ich analiza truskawek nie jest zaplanowana, ale programy monitorowania żywności są przeglądane i zmieniane, tak aby móc monitorować ewentualne zagrożenie dla zdrowia konsumenta. Według planu zamieszczonego w Rozporządzeniu Wykonawczym Komisji UE 2022/741 z 13 maja 2022 na pewno truskawki zostaną poddane analizie w 2025 roku.
W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.
