To druga część artykułu poświęconego zmianom w normach NDP – jeśli nie widziałeś(-aś) jeszcze pierwszej, możesz ją przeczytać w pierwszej części artykułu.
1,4-dimetylonaftalen i fluopyram
Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) 2024/2640 z dnia 9 października 2024 r., od kwietnia zaszły zmiany w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości 1,4-dimetylonaftalenu oraz fluopyramu w określonych produktach oraz na ich powierzchni.
1,4-dimetylonaftalen
Z końcem kwietnia Unia Europejska wprowadziła zmiany w najwyższych dopuszczalnych poziomach pozostałości dla 1,4-DMN. Substancja ta stosowana jest po zbiorach do zapobiegania kiełkowaniu ziemniaków w czasie przechowywania i transportu, co pozwala na dłuższe utrzymanie jakości bulw.
Na wniosek producenta, EFSA przeanalizowała dane dotyczące stosowania 1,4-DMN na ziemniakach i stwierdziła, że proponowane zwiększenie NDP z 15 mg/kg do 20 mg/kg nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Ocena ryzyka wykazała, że długoterminowe spożycie pozostałości 1,4-DMN nie przekracza dopuszczalnego dziennego pobrania (ADI). Jednak konieczne okazało się dostosowanie NDP dla produktów pochodzenia zwierzęcego, z tego względu, że ziemniaki i ich przetwory są wykorzystywane jako pasza dla zwierząt. EFSA oceniła wpływ pozostałości tej substancji czynnej na produkty pochodzenia zwierzęcego. W wyniku oceny zaproponowano obniżenie NDP dla większości produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, podroby i mleko oraz zwiększenie limitu dla drobiu i jaj, aby odzwierciedlić aktualne dane dotyczące narażenia zwierząt.
| Produkt | Poprzedni NDP (mg/kg) | Obowiązujący NDP (mg/kg) |
| Ziemniaki | 15 | 20 |
| Większość produktów pochodzenia zwierzęcego | obniżenie dotychczasowych NDP | |
| Mleko (bydło, owce, kozy, konie, inne) | 0,4 – 0,5 | 0,3 |
Drób
|
0,2
0,6 – 0,7 |
0,3
1,5 |
| Jaja ptasie | 0,15 | 0,4 |
Fluopyram
Od 30 kwietnia Unia Europejska zwiększyła najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości fluopyramu w nasionach dyni z 0,01 mg/kg do 0,4 mg/kg.
Decyzja ta została podjęta na podstawie danych z badań pozostałości przeprowadzonych na nasionach rzepaku. Zgodnie z wytycznymi UE dotyczącymi ekstrapolacji danych, wyniki tych badań uznano za reprezentatywne dla nasion dyni.
Tiaklopryd
12 maja, na mocy Rozporządzenia Komisji (UE) 2024/2711 z dnia 22 października 2024 r., zostały wprowadzone istotne zmiany w najwyższych dopuszczalnych poziomach pozostałości dla substancji czynnej tiaklopryd.
W odpowiedzi na obawy dotyczące zdrowia publicznego, w tym potencjalnego działania endokrynnego i ryzyka dla zapylaczy – limity, dla wszystkich produktów spożywczych, zostaną obniżone do poziomu granicy oznaczalności:
- NDP 0,02 mg/kg – orzechy z drzew orzechowych, zioła, kwiaty jadalne, nasiona i owoce oleiste, jaja ptasie;
- NDP 0,05 mg/kg – herbaty, ziarna kawy, napary ziołowe, ziarna kakaowe, chmiel, przyprawy, miód i produkty pszczele;
- NDP 0,01 mg/kg – dla pozostałych produktów (niewymienionych powyżej), w szczególności większości produktów roślinnych i pochodzenia zwierzęcego.
Acetamipryd
Acetamipryd to substancja czynna środków ochrony roślin z grupy neonikotynoidów – nowoczesnych insektycydów neuroaktywnych, chemicznie spokrewnionych z nikotyną. Ze względu na skuteczność wobec wielu szkodników ssących i gryzących, jest szeroko stosowany w ochronie roślin.
W opinii EFSA wykazano, że w wielu badanych produktach rolno-spożywczych ostre dawki referencyjne (ARfD) acetamiprydu były przekraczane. W odpowiedzi EFSA zarekomendowała zaostrzenie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości acetamiprydu, co poddano konsultacjom z państwami członkowskimi UE.
Już po zatwierdzeniu wydanym do 2033 roku, z inicjatywy Francji, EFSA ponownie rozpoczęła analizę acetamiprydu pod kątem wpływu na zdrowie ludzi. W opublikowanym w 2024 r. oświadczeniu EFSA stwierdziła, że dostępne dane nie pozwalają w pełni ocenić ryzyka dla konsumenta i wskazała na potrzebę przeprowadzenia dodatkowych badań. Na tej podstawie EFSA zaproponowała obniżenie zarówno dopuszczalnego dziennego pobrania (ADI), jak i ostrej dawki referencyjnej (ARfD) z dotychczasowych 0,025 mg/kg mc/dzień do 0,005 mg/kg mc/dzień. Na podstawie opinii EFSA Komisja Europejska przyjęła Rozporządzenie (UE) 2025/158 z 29 stycznia 2025 r., w którym ustanowiono niższe NDP dla wielu produktów.
Od 19 sierpnia NDP zostaną obniżone dla 38 produktów, m.in.: jabłek, gruszek, moreli, wiśni, brzoskwiń, malin, jeżyn, agrestu, porzeczek, pomidorów, papryki słodkiej, ogórków, dyń, melonów, cukinii, arbuzów, brokułów, kalafiorów, kapusty głowiastej, szparagów i wielu warzyw liściowych.
Najważniejsze zmiany NDP dla acetamiprydu to obniżenie limitu do 0,01 mg/kg dla: bananów, porzeczek, szparagów, sałaty, endywii, boćwiny i szpinaku.
Zoksamid
Na mocy Rozporządzenia Komisji (UE) 2025/146 z dnia 29 stycznia 2025 r., od 19 sierpnia Unia Europejska wprowadza zmiany w najwyższych dopuszczalnych poziomach pozostałości dla zoksamidu, substancji czynnej stosowanej jako fungicyd. EFSA przeanalizował istniejące limity dla zoksamidu i zalecił:
- obniżenie NDP do poziomu granicy oznaczalności (0,01 mg/kg) dla większości produktów, m.in.: owoców (cytrusowych, ziarnkowych i pestkowych), warzyw (korzeniowych, cebulowych, kapustnych, liściowych, strączkowych, łodygowych), grzybów, orzechów, nasion i owoców oleistych, zbóż, herbat;
- podniesienie NDP dla pomidorów (2 mg/kg), bakłażanów (0,5 mg/kg), miodu i produktów pszczelich (0,2 mg/kg);
- ustalenie tolerancji importowych na poziomie 0,7 mg/kg dla czosnku, cebuli i szalotki.
Fenbukonazol i penkonazol
24 sierpnia tego roku wejdą w życie zmienione NDP dla pozostałości fenbukonazolu i penkonazolu w wielu produktach spożywczych (Rozporządzenie Komisji (UE) 2025/195 z dnia 3 lutego 2025 r.).
Penkonazol
Penkonazol to fungicyd z grupy triazoli, stosowany w ochronie roślin przed chorobami grzybowymi. Wykorzystywany w ochronie upraw sadowniczych (jabłonie, grusze), upraw winorośli (zwalczanie mączniaka prawdziwego winorośli), rzadziej bywa wykorzystywany także w uprawach niektórych warzyw i roślin szklarniowych.
Zmiany najwyższych dopuszczalnych poziomów penkonazolu są następstwem uzupełnienia danych, których brakowało podczas ostatniego przeglądu NDP. Na podstawie dostarczonych danych EFSA zdecydowała o podniesieniu dotychczasowych limitów dla owoców ziarnkowych, śliwek oraz jeżyn i malin. Natomiast dla moreli, brzoskwiń i winogron obniżono NDP do bezpiecznych wartości określonych na podstawie dostarczonych wyników badań.
| Produkt | Obowiązujący NDP (mg/kg) | Planowany NDP (mg/kg) |
| Owoce ziarnkowe (jabłka, gruszki, pigwy, owoce nieszpułki i nieśplika japońskiego) | 0,01 – 0,15 | 0,3 |
| Morele | 0,08 | 0,07 |
| Brzoskwinie | 0,15 | 0,07 |
| Śliwki | 0,09 | 0,15 |
| Winogrona (stołowe, do produkcji wina) | 0,5 | 0,4 |
| Jeżyny i maliny | 0,1 | 0,4 |
Fenbukonazol
Fenbukonazol to fungicyd z grupy triazoli (podobnie jak penkonazol, ale o szerszym spektrum działania), stosowany głównie w ochronie upraw zbóż, rzadziej w ochronie drzew owocowych.
Najważniejsze planowane zmiany, to:
- obniżenie NDP do poziomu 0,01 mg/kg dla: moreli, śliwek, winogron (stołowych i winnych), bananów, papryki, dyniowatych (ogórki, cukinie, melony, arbuzy, itp.), orzeszków ziemnych, niektórych nasion oleistych i zbóż (słonecznik, rzepak, żyto, pszenica, jęczmień), produktów pochodzenia zwierzęcego (mleko, bydło, owce, kozy, konie);
- dostosowanie do poziomów CXL z Codex Alimentarius dla: grejpfrutów, pomarańczy i brzoskwiń (obniżenie NDP do 0,5 mg/kg) oraz dla herbaty (podniesienie limitu z 0,05 do 30 mg/kg).
Chlotianidyna i tiametoksam
Spadek liczby owadów to globalne zjawisko spowodowane wieloma czynnikami, z których jednym jest stosowanie pestycydów. Szczególnie w przypadku grupy neonikotynoidów zidentyfikowano zagrożenie dla pszczół.
W związku z tym, że zapylacze odgrywają istotną rolę we wspieraniu funkcjonowania ekosystemów oraz produkcji żywności na całym świecie. Żywność i pasza spożywane w UE nie powinny przyczyniać się do globalnego spadku liczby zapylaczy – niezależnie od tego, czy produkty te są wytwarzane na terenie Unii, czy importowane z krajów trzecich.
Z tego powodu przyjęto Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/334 z dnia 2 lutego 2023 r. zmieniające załączniki II i V do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chlotianidyny i tiametoksamu w określonych produktach lub na ich powierzchni, obniżające najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości dla tych dwóch neonikotynoidów do poziomu technicznego zera, czyli 0,01 mg/kg.
Po raz pierwszy rozporządzenie obniżające NDP opiera się na przesłankach środowiskowych. Zacznie ono obowiązywać od marca 2026 roku, aby dać czas operatorom z krajów trzecich, w szczególności z krajów rozwijających się i najsłabiej rozwiniętych, na dostosowanie się do nowych przepisów.
Już niebawem opublikujemy trzecią, ostatnią część cyklu.
Zachęcamy do obserwowania naszych profili, aby nie przegapić kolejnych publikacji i ważnych aktualizacji.
W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.