Autor: Zuzanna Kwiatkowska

W okresie świątecznym konsumenci wyjątkowo chętnie sięgają po bakalie: orzechy, suszone owoce, mieszanki do ciast, musli i „zdrowe przekąski”. Te produkty kojarzą się z naturalnością, wysoką jakością i rodzinną tradycją, dlatego oczekiwania wobec ich bezpieczeństwa są szczególnie wysokie. Jednocześnie właśnie w tej grupie asortymentowej kryje się ryzyko obecności zanieczyszczeń chemicznych, takich jak: metale ciężkie i mikotoksyny, które, chociaż niewidoczne gołym okiem, mogą mieć realne konsekwencje dla zdrowia konsumenta oraz reputacji producenta.​​

Dlaczego metale ciężkie i mikotoksyny pojawiają się w bakaliach?

Metale ciężkie, takie jak: ołów, kadm, arsen nieorganiczny, czy rtęć, obecne są w środowisku naturalnym i mogą przedostawać się do żywności z gleby, wody, powietrza lub pasz. W bakaliach pojawiają się przede wszystkim w wyniku wchłaniania związków metali ciężkich przez rośliny z zanieczyszczonego środowiska. Proces suszenia powoduje podwyższenie zawartości tych zanieczyszczeń, co może dodatkowo prowadzić do przekroczenia norm bezpieczeństwa w produkcie końcowym.

Mikotoksyny to toksyczne metabolity pleśni rozwijających się na surowcach roślinnych, gdy nie będą spełnione warunki uprawy, suszenia lub przechowywania. W przypadku bakalii szczególnie istotne są aflatoksyny (zwłaszcza B1) wytwarzane przez grzyby Aspergillus głównie z gatunku flavus i parasiticus oraz ochratoksyna A wytwarzana przez grzyby z rodzaju Aspergillus i Penicillium.​

Wspólną cechą metali ciężkich i wielu mikotoksyn jest to, że skutki zdrowotne mogą wynikać z długotrwałej ekspozycji na niewielkie dawki, a nie tylko z pojedynczych wysokich przekroczeń. Z punktu widzenia producenta oznacza to konieczność stałej kontroli, a nie jednorazowej weryfikacji.​​

Regulacje unijne: czego wymagają przepisy?

Zawartość zanieczyszczeń chemicznych w żywności, w tym w bakaliach, regulowana jest przede wszystkim przez Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 oraz jego kolejne zmiany. Dokument ten określa maksymalne dopuszczalne poziomy m.in.: dla metali ciężkich oraz wybranych mikotoksyn w poszczególnych grupach środków spożywczych.​​

W obszarze metali ciężkich szczególnie istotne dla bakalii są limity kadmu i ołowiu w orzechach, nasionach oleistych, owocach suszonych, kakao oraz produktach zbożowych. Przepisy różnicują wartości w zależności od rodzaju surowca.​​

W odniesieniu do mikotoksyn rozporządzenie definiuje m.in. dopuszczalne poziomy aflatoksyny B1 oraz sumy aflatoksyn w orzechach i suszonych owocach przeznaczonych do bezpośredniego spożycia, a także osobne progi dla surowców podlegających sortowaniu lub innej fizycznej obróbce. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku ochratoksyny A w suszonych owocach i orzechach – inne wartości dotyczą surowca, a inne gotowego produktu na półce sklepowej.​

Przy pracach nad specyfikacjami jakościowymi surowców i wyrobów gotowych kluczowe jest każdorazowe odniesienie się do aktualnego brzmienia rozporządzenia i jego załączników, ponieważ wartości graniczne mogą ulegać zmianom wraz z nowymi ocenami ryzyka.​

Skąd biorą się mikotoksyny w bakaliach?

Mikotoksyny nie pojawiają się „znikąd” – są efektem rozwoju określonych gatunków pleśni na surowcu. W praktyce do ich powstawania dochodzi najczęściej, gdy:​

• plony orzechów lub owoców dojrzewają lub są pozostawione na polu w warunkach sprzyjających zawilgoceniu,
• proces suszenia jest zbyt wolny lub prowadzony przy niewłaściwej temperaturze,
• surowiec magazynowany jest zbyt długo w silosach lub magazynach o podwyższonej wilgotności,
• dochodzi do kondensacji pary wodnej w kontenerach i opakowaniach zbiorczych podczas transportu.​

W przypadku bakalii dodatkowym wyzwaniem jest długi łańcuch dostaw – często obejmujący uprawę poza UE, długi transport, przepakowywanie oraz mieszanie surowców z różnych źródeł. Oznacza to, że na poziom mikotoksyn wpływ ma nie tylko producent finalnej mieszanki, ale każdy uczestnik łańcucha dostaw – od rolnika, przez suszarnię i magazyn, po dystrybutora.​

Metale ciężkie w bakaliach: środowisko i łańcuch dostaw

Metale ciężkie trafiają do surowców przede wszystkim z gleby i wody, w których obecne są ich śladowe, ale trwałe ilości. Mogą także pochodzić z emisji przemysłowych, historycznych zanieczyszczeń terenów rolniczych lub niewłaściwego gospodarowania odpadami na obszarach upraw.​​

W produkcji bakalii ryzyko zwiększa się, gdy:

• surowce pochodzą z rejonów o podwyższonym skażeniu środowiska,
• brakuje systematycznej weryfikacji nowych dostawców pod kątem zawartości metali ciężkich.​​

Dlatego ocena dostawcy, badania surowców przy przyjęciu oraz okresowe audyty stają się elementem realnego zarządzania ryzykiem, a nie tylko formalnością działu jakości.​​

Jak bada się metale ciężkie i mikotoksyny w bakaliach?

Oznaczanie metali ciężkich wymaga zastosowania czułych technik, które pozwalają na wykrywanie bardzo niskich stężeń w złożonych matrycach, takich jak orzechy czy mieszanki bakaliowe. W praktyce stosuje się głównie spektrometrię mas sprzężoną z plazmą wzbudzaną indukcyjnie (ICP‑MS) oraz optyczną spektrometrię emisyjną ze wzbudzeniem w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP‑OES), dające możliwość równoczesnego oznaczenia wielu pierwiastków w jednej próbce.​​

W J.S. Hamilton Poland mikotoksyny analizujmy głównie techniką chromatografii cieczowej sprzężonej ze spektrometrią mas (LC‑MS/MS). Istotne jest odpowiednie pobranie reprezentatywnej próbki oraz przygotowanie próbki do badań, uwzględniające niejednorodność takich produktów jak mieszanki orzechów i suszonych owoców, aby wynik faktycznie odzwierciedlał poziom zanieczyszczeń w całej partii.​

Co wyniki badań oznaczają dla producentów bakalii?

Dla producentów, importerów i marek własnych sieci handlowych wyniki badań nie są tylko liczbami w sprawozdaniu z badań – to konkretne narzędzie zarządzania ryzykiem i budowania przewagi rynkowej. Pozwalają one:​​

• potwierdzić bezpieczeństwo i zgodność partii z wymaganiami prawa UE,
• monitorować stabilność i powtarzalność procesów w czasie,
• szybko zidentyfikować źródło problemu (surowiec, magazyn, transport) i wdrożyć działania naprawcze,
• komunikować klientom i partnerom handlowym realne, a nie deklaratywne podejście do bezpieczeństwa żywności.​​

W segmencie bakalii, a szczególnie intensywnie rotującym w okresie świątecznym – regularne badania metali ciężkich i mikotoksyn to nie tylko spełnienie wymogów formalnych. To inwestycja w zaufanie konsumenta, ochronę marki oraz spokojny przebieg sezonu, w którym nikt nie ma czasu na kryzysy jakościowe.

J.S. Hamilton Poland oferuje akredytowane badania metali ciężkich i mikotoksyny w bakaliach oraz innych produktach spożywczych, wspierając producentów w spełnieniu wymagań prawa UE i zabezpieczeniu sezonu świątecznego pod względem jakości i bezpieczeństwa.

To trzecia część serii poświęconej bezpieczeństwu karmy dla zwierząt. Dla pełnego kontekstu warto zapoznać się również z wcześniejszymi materiałami:

• Część I: Zanieczyszczenia w Pet Food: bezpieczeństwo karmy dla naszych pupili
• Część II: Zanieczyszczenia w Pet Food: wymagania prawne i metody badawcze

W niniejszym opracowaniu przechodzimy do praktycznego podsumowania. Bezpieczeństwo karmy nie jest kwestią deklaracji, lecz efektem kontroli surowców, przemyślanej strategii zarządzania ryzykiem i współpracy z kompetentnym laboratorium. Poniżej przedstawiono najważniejsze wnioski oraz plan działań, który producenci mogą wdrożyć w perspektywie miesiąca, kwartału i roku, aby realnie ograniczyć ryzyko zanieczyszczeń i wzmocnić zaufanie klientów.

Wnioski — co oznacza to dla producentów, dystrybutorów i właścicieli zwierząt?

1. Nie ma „zero-ryzyka”, jest za to zarządzanie ryzykiem.
   Kontrola surowców, regularne badania, wdrożone systemy higieniczne (HACCP/ GMP) oraz współpraca z akredytowanym laboratorium to podstawa. Ramy regulacyjne UE i krajowe tworzą minimalne wymagania; dobre praktyki muszą iść dalej.
2. Surowiec to miejsce, gdzie walka o bezpieczeństwo zaczyna się na dobre.
   Kontrola dostawców, certyfikaty, monitoring surowców sezonowych i plan badań wstępnych minimalizują ryzyko wprowadzenia zanieczyszczeń do procesu.
3. Badania laboratoryjne = pewność działania.
   Korzystanie z odpowiednich metod analitycznych (LC-MS/MS, GC-MS, GC-MS/MS, ICP-MS, PCR) pozwala na rzetelną ocenę i uniknięcie fałszywych alarmów.
4. Transparentność i komunikacja z klientem budują zaufanie.
   Dostęp do wyników badań (np. w ramach audytów kontrahentów) oraz szybkie reagowanie w razie wykrycia problemu to elementy odpowiedzialnej strategii rynkowej.

Rozwiązanie: konkretne kroki, które można wdrożyć w ciągu miesiąca, kwartału i roku

Poniżej praktyczny plan działań dla producenta karmy, który chce zredukować ryzyko zanieczyszczeń i udowodnić to klientom.

W ciągu 1 miesiąca (szybkie działania operacyjne):

• Upewnij się, że procedury poboru próbek są aktualne i personel przeszkolony — reprezentatywne pobranie próbki to 50% sukcesu analizy.
• Wprowadź listę krytycznych surowców i wykonaj badania laboratoryjne dla najważniejszych z nich
• Sprawdź dokumentację dostawców i poproś o certyfikaty analityczne dla nowych partii.

W ciągu 3 miesięcy (systematyka i monitoring):

• Opracuj plan badań okresowych (np. co kwartał badania LC-MS/MS dla wybranych mykotoksyn i ICP-MS dla metali).
• Zleć audyt higieny produkcji i magazynowania (warunki suszenia, wilgotność, rotacja zapasów).
• Ustanów procedury postępowania z wynikiem niezgodnym (np. kwarantanna partii, śledzenie łańcucha dostaw, komunikacja z klientami i urzędami).

W ciągu 12 miesięcy (strategia i komunikacja):

• Wdrożenie systemu jakościowego zgodnego z odpowiednimi standardami (np. GMP+, własne KPI bezpieczeństwa).
• Stała współpraca z akredytowanym laboratorium (np. program badań na zlecenie, szybkie raporty, wsparcie w interpretacji wyników).
• Transparentność wobec klientów: udostępniaj wybrane wyniki badań i opis procedur kontrolnych (to buduje przewagę rynkową).

Najczęściej zadawane pytania producentów – praktyczne odpowiedzi

Czy muszę badać każde opakowanie karmy?

Nie – rzetelny plan kontroli opiera się na próbkowaniu reprezentatywnym i analizie ryzyka. Każda seria powinna mieć określony schemat poboru próbek dostosowany do produkcji i surowców.

Jak często badać surowce sezonowe?

Im bardziej zmienna jest jakość surowca (np. zboża od różnych dostawców), tym częściej, minimalnie przy każdej nowej partii dostawy oraz w sezonach zwiększonego ryzyka (po suszy, ulewach).

Czy wyniki laboratoryjne mają moc prawną?

Wyniki akredytowanego laboratorium są podstawą do decyzji technicznych i prawnych (np. wycofanie partii). W zależności od kraju i sytuacji, organy nadzorcze mogą wymagać takich dokumentów podczas kontroli.

Bezpieczeństwo karmy to temat wielowarstwowy: zaczyna się na polu i kończy w misce pupila. Dobre praktyki produkcyjne, świadome zarządzanie łańcuchem dostaw i rzetelne badania laboratoryjne to jedyna droga, by zminimalizować ryzyko i zbudować trwałe zaufanie klientów.

Jeśli chcesz przejść od teorii do działania, Laboratoria J.S. Hamilton Poland oferują: szeroki pakiet badań przy użyciu technik o wysokiej czułości (m.in. mykotoksyny, metale ciężkie, pozostałości pestycydów, badania mikrobiologiczne), a także interpretację wyników. Skontaktuj się z nami – pomożemy skonstruować program badań dopasowany do Twoich surowców i procesów produkcyjnych.

To druga część artykułu poświęconego tematowi zanieczyszczeń w pet food. Aby uzyskać pełny kontekst, zachęcamy do zapoznania się z pierwszą częścią – dostępna jest tutaj.

Ramy prawne: jakie przepisy mają zastosowanie do karm dla zwierząt domowych?

Karmy dla zwierząt domowych formalnie są kategorią pasz. W Unii Europejskiej główne akty, których producent powinien być świadomy to m.in. rozporządzenia dotyczące higieny pasz, wymagań wprowadzania na rynek i limitów dla niektórych zanieczyszczeń. Kluczowe elementy to:

• Regulacje dotyczące wprowadzenia na rynek i użycia pasz (m.in. Rozporządzenie (WE) nr 767/2009) – określa ogólne zasady dotyczące wprowadzania pasz na rynek, etykietowania i informacji dla użytkowników.
• Rozporządzenia dotyczące higieny pasz i wymagań produkcyjnych (m.in. Rozporządzenie (WE) nr 183/2005 oraz wytyczne do jego stosowania). Te akty ustalają obowiązki związane z systemami HACCP, rejestracją i kontrolą zakładów produkujących pasze.
• Akty określające maksymalne poziomy niektórych zanieczyszczeń (np. Dyrektywa 2002/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 maja 2002 r. określająca maksymalne poziomy dla zanieczyszczeń w paszach, m.in. aflatoksyny B1, dioksyn czy metali). Przepisy Komisji ustalają limity dla konkretnych zanieczyszczeń, a EFSA dostarcza naukową ocenę ryzyka.

W Polsce klasyfikacja, nadzór i szczegółowe zasady wdrożenia prawa paszowego uzupełniane są przez krajowe instytucje (np. Inspekcja Weterynaryjna) – warto, by producenci karm i dystrybutorzy znali lokalne wytyczne i praktyki inspekcyjne.

Metody badawcze: czym sprawdzamy zanieczyszczenia i dlaczego to działa?

Laboratoria analizujące karmy dla zwierząt domowych korzystają z szerokiego wachlarza technik. Wybór metody zależy od celu analizy (ilościowe/ jakościowe), rodzaju matrycy (sucha karma, konserwa, surowiec) oraz wymaganej czułości.

1. LC-MS/MS (wysokosprawna chromatografia cieczowa z tandemową spektrometrią mas).

Metoda powszechnie stosowana do wykrywania i oznaczania mykotoksyn, pozostałości pestycydów i szeregu toksycznych metabolitów. LC-MS/MS charakteryzuje się wysoką czułością, selektywnością i możliwością równoczesnego oznaczania wielu analitów. To „metoda wyboru” dla badań pozostałości pestycydów i toksyn.

2. GC-MS i GC-MS/MS (chromatografia gazowa ze spektrometrią mas lub z tandemową spektrometrią mas).

Odpowiednia do oznaczeń substancji lotnych i półlotnych oraz niektórych zanieczyszczeń organicznych (np. WWA). Często używana w analizie pozostałości pestycydów lub związków powstałych w wyniku procesów technologicznych.

3. ICP-MS / ICP-OES (techniki atomowo-plazmowe).

Stosowane do określania metali ciężkich w bardzo niskich stężeniach (Pb, Cd, As, Hg). ICP-MS zapewnia czułość konieczną do oceny zgodności z dopuszczalnymi poziomami.

4. Metody mikrobiologiczne i molekularne (hodowla, PCR, metody szybkiego wykrywania).

Do wykrywania Salmonella, Listeria czy innych patogenów stosuje się klasyczne hodowle oraz szybkie testy PCR/real-time PCR, które pozwalają na szybką identyfikację i potwierdzenie wyników. Kontrola higieny produkcji wymaga regularnych badań środowiskowych i gotowych produktów.

Praktyczny przykład: jak laboratorium weryfikuje podejrzenie zanieczyszczenia mykotoksynami:

1.  Przyjęcie próbek do laboratorium – kluczowe jest dostarczenie reprezentatywnej próbki (odpowiednia ilość, sposób pobrania i warunki transportu).

2. Wykonanie analiz – ilościowe oznaczenie z zastosowaniem odpowiednich technik analitycznych.

3. Sprawozdanie z badań – oprócz uzyskanych wyników możliwe jest odniesienie do obowiązujących kryteriów zawartych w przepisach prawa.

Ten schemat pozwala na szybkie i wiarygodne stwierdzenie, czy problem istnieje, jak duży jest jego zasięg i jakie kroki należy podjąć.

System GMP+

to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i rygorystycznych standardów w europejskim sektorze pasz. Obejmuje zarówno wymagania dotyczące jakości, jak i pełnego bezpieczeństwa w całym łańcuchu dostaw — od surowców, przez produkcję, po transport i magazynowanie. To nie tylko zbiór procedur, ale kompleksowy system zarządzania ryzykiem, który ma jeden cel: zagwarantować, że karmy dla zwierząt są wolne od zagrożeń chemicznych, fizycznych i mikrobiologicznych.

Dlatego tak ważne jest, że laboratorium J.S. Hamilton jest oficjalnie zarejestrowane w systemie GMP+ do oznaczania krytycznych zanieczyszczeń chemicznych. Ta rejestracja potwierdza, że nasze metody badawcze, aparatura, procesy walidacyjne i kompetencje zespołu spełniają lub przewyższają standardy branżowe. Krytyczne zanieczyszczenia chemiczne w systemie GMP+ obejmują:

• Aflatoksyna B1.
• Dioksyny.
• Dioksynopodobne PCBs.
• Niedioksynopodobne PCBs.
• Metale ciężkie: kadm, arsen, ołów, rtęć.
• Fluor.
• Pestycydy.

W zakresie pozostałych zanieczyszczeń chemicznych wymagana jest akredytacja zgodna z normą.

W praktyce oznacza to, że nasi klienci mogą korzystać z badań, które są akceptowane w międzynarodowym obrocie towarami paszowymi i stanowią solidny fundament dla zgodności z wymaganiami prawnymi oraz audytami jakościowymi. GMP+ to realna gwarancja bezpieczeństwa, którą wspólnie budujemy na każdym etapie naszych analiz.

Dziękujemy za lekturę drugiej części cyklu. Pragniemy poinformować, że trzeci, końcowy artykuł z serii „Zanieczyszczenia w Petfood” został już opublikowany. Zapraszamy do zapoznania się z finalnym podsumowaniem!

Dlaczego temat zanieczyszczeń w karmie dla zwierząt wciąż zaskakuje producentów i właścicieli?

Na pierwszy rzut oka karma suchego granulatu czy konserwa dla psa to… po prostu jedzenie. Tymczasem to, czego nie widać — śladowe ilości mykotoksyn, metali ciężkich, pozostałości pestycydów, dioksyn czy patogenów — może zmienić codzienny posiłek w problem dla zdrowia zwierzęcia. Dlatego kontrola i analiza to nie luksus, lecz podstawowy element produkcji i dystrybucji karm dla zwierząt domowych

Skala problemu i dlaczego nie możemy zakładać, że „to tylko karma”

Zanieczyszczenia w paszach i karmach wynikają z różnych źródeł: surowce roślinne i zwierzęce mogą już w momencie przyjęcia do zakładu zawierać pozostałości pestycydów, mykotoksyny lub metale ciężkie. Proces produkcji i magazynowanie mogą wprowadzić dodatkowe zanieczyszczenia (np. przez kontakt z zanieczyszczonymi opakowaniami, zanieczyszczonymi liniami produkcyjnymi czy przez niewłaściwe dodatki). Również import surowców z regionów o innych standardach rolnych zwiększa ryzyko. Skutkiem mogą być ostre zatrucia, przewlekłe problemy zdrowotne u zwierząt, a także ryzyko dla ludzi przy niewłaściwej obsłudze (np. zanieczyszczenia bakteriami zoonotycznymi).

Kontrola jakości w produkcji karm dla zwierząt domowych musi więc łączyć ocenę surowca, procesów i gotowego produktu — a to zadanie nie tylko dla producentów, ale i dla laboratoriów analitycznych, inspekcji i sieci dystrybucyjnych. W prawie unijnym i krajowym obowiązują ramy regulujące wymagania dotyczące bezpieczeństwa i karm.

Główne kategorie zanieczyszczeń spotykanych w karmie dla zwierząt

Poniżej przegląd najważniejszych grup zanieczyszczeń — tych, które najczęściej pojawiają się w kontroli jakości i które mają największe znaczenie zdrowotne.

1. Mykotoksyny (aflatoksyny, ochratoksyna A, DON, fumonizyny)

Mykotoksyny to toksyczne metabolity pleśni (głównie rodzaju Aspergillus, Fusarium, Penicillium), które mogą być obecne w zbożach, nasionach i surowcach roślinnych stosowanych w karmie. U zwierząt objawy zależą od rodzaju mykotoksyny, dawki i czasu ekspozycji — od zaburzeń trawienia i obniżenia odporności po uszkodzenia wątroby i do powstawiania nowotworów (np. w przypadku aflatoksyn). Ryzyko jest szczególnie istotne w surowcach źle przechowywanych lub przyjmowanych z pola po niekorzystnych warunkach pogodowych. Instytucje oceniające ryzyko (m.in. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności – EFSA) stale monitorują występowanie i wpływ mykotoksyn w łańcuchu pokarmowym.

2. Metale ciężkie (ołów, arsen, kadm, rtęć)

Metale ciężkie mogą pochodzić z zanieczyszczonego środowiska, nasion, ryb (np. rtęć), nawozów lub dodatków mineralnych. Długotrwała ekspozycja nawet na niskie dawki może prowadzić do kumulacji w organizmie i powodować przewlekłe problemy zdrowotne..

3. Pozostałości pestycydów i insektycydów

Pozostałości chemii stosowanej w rolnictwie mogą trafiać do pasz i karm, szczególnie jeśli surowce pochodzą z intensywnie uprawianych pól. Choć wiele substancji ma ustalone limity pozostałości, ich obecność wymaga monitorowania, szczególnie w mieszankach składników i przy surowcach importowanych z regionów o innych praktykach agrotechnicznych.

4. Dioksyny, PCB i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)

Substancje trudne do usunięcia, skumulowane w tłuszczach — mogą pojawić się w surowcach zwierzęcych (np. tłuszczach, mączkach rybnych) na skutek niewłaściwe prowadzonego procesu produkcyjnego lub w wyniku zanieczyszczenia środowiskowego. Mają potencjał do długotrwałego oddziaływania toksycznego — w tym działania rakotwórczego i immunotoksycznego. Badania i oceny ryzyka w UE obejmują także te grupy zanieczyszczeń.

5. Zanieczyszczenia biologiczne: bakterie, pleśnie i wirusy

Salmonella, Listeria, E. coli czy niektóre pasożyty mogą znaleźć się w karmie, szczególnie w produktach mokrych lub przy złych warunkach obróbki termicznej i pakowania. Zagrożenie dotyczy zarówno zdrowia zwierząt (ostre zakażenia), jak i — przy określonych patogenach — zdrowia ludzi mających kontakt z karmą. Stąd wymogi higieny i odpowiednich harmonogramów analiz przed wypuszczeniem produktu na rynek.

6. Zafałszowania (np. melamina)

Przykłady z przeszłości pokazują, że dodanie substancji w celu „poprawienia” wartości odżywczej (a dokładnie „zawartości” białka) może doprowadzić do poważnych kryzysów zdrowotnych. Rzetelne testy składu i identyfikacji źródeł białka są w takim kontekście niezwykle ważne.

Zachęcamy do pogłębienia wiedzy na temat zanieczyszczeń w karmach dla zwierząt.
Już teraz zapraszamy do lektury drugiej części naszego cyklu.

Obowiązek deklaracji wartości odżywczej na etykietach żywności

Przekazywanie informacji o wartości odżywczej na etykiecie, zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011, stanowi obowiązek dla większości środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży konsumentowi finalnemu. Celem ustalonych rozporządzeniem przepisów,  jest zapewnienie jednolitych zasad prezentacji danych żywieniowych w całej Unii Europejskiej oraz udostępnienie konsumentom informacji na temat żywności, co pozwala na dokonywanie świadomych wyborów żywieniowych.

Średnie wartości odżywcze – jak je ustalać?

Warto na wstępie zaznaczyć, że wartości odżywcze deklarowane na opakowaniu powinny być wartościami średnimi, ustalonymi na podstawie danych analitycznych, literaturowych lub obliczeń recepturowych, zgodnie z zasadami dobrej praktyki i z uwzględnieniem typowych odchyleń produkcyjnych.

Elementy obowiązkowej deklaracji wartości odżywczej

Obowiązkowa informacja o wartości odżywczej  co do zasady, odnosi się do żywności w postaci dostępnej w sprzedaży i obejmuje deklarację:

• wartości energetycznej,
• tłuszczu,
• kwasów tłuszczowych nasyconych,
• węglowodanów,
• cukrów,
• białka,
• soli.

Informacje dobrowolne – kiedy można rozszerzyć tabelę wartości odżywczej?

Deklaracja ta może zostać uzupełniona na zasadzie dobrowolności informacją o ilości jednego lub większej liczby z następujących składników:

• kwasy tłuszczowe jednonienasycone,
• kwasy tłuszczowe wielonienasycone,
• alkohole wielowodorotlenowe,
• skrobia,
• błonnik,
• witamin lub składników mineralnych obecnych w produkcie w znaczącej ilości.

Zasady prezentacji witamin i składników mineralnych

Jeśli informacja o wartości odżywczej zostanie uzupełniona o zawartość witamin lub składników mineralnych obowiązkowo wówczas należy podać wartość procentową referencyjnych wartości spożycia witamin i składników mineralnych określonych w załączniku XIII część A pkt 1 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011, w przeliczeniu na 100 g lub na 100 ml oraz na porcję lub jednostkową ilość żywności (jeśli jest deklarowana).

Przeliczanie wartości odżywczych na 100 g / 100 ml i na porcję

Wartość energetyczną i ilość składników odżywczych przedstawia się w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu, co jest istotne dla analizy wartości odżywczej. Dodatkowo można – dobrowolnie – podać wartości w przeliczeniu na porcję lub na jednostkową ilość żywności łatwo rozpoznawalną dla konsumenta, pod warunkiem, że porcja lub na jednostkowa ilość żywności są jasno określone na etykiecie i podano ich zawartość w opakowaniu.

Format prezentacji danych żywieniowych na etykiecie

Informacje o wartości odżywczej powinny być przedstawione w formacie tabeli, z wartościami liczbowymi w kolumnach, w kolejności ściśle określonej przepisami z załącznika XV rozporządzenia (UE) nr 1169/2011. Jeśli ograniczenia powierzchni etykiety nie pozwalają umieścić tabeli, dopuszcza się format liniowy prezentacji, przy czym należy pamiętać, że nie można prezentować dobrowolnych informacji na temat żywności ze szkodą dla przestrzeni dostępnej do prezentacji informacji obowiązkowych.

Referencyjne wartości spożycia (RWS) – jak je stosować?

Na zasadzie dobrowolności dopuszczalne jest również wskazanie wartości odnoszących się do energii i ilości składników odżywczych w przeliczeniu na referencyjne wartości spożycia (RWS) dla osób dorosłych. Wartości procentowe RWS deklaruje się na 100 g lub na 100 ml i / lub na porcję lub jednostkową ilość żywności a bezpośrednio w ich pobliżu obowiązkowy jest komunikat dodatkowy: „Referencyjna wartość spożycia dla przeciętnej osoby dorosłej (8 400 kJ/2 000 kcal)”.

Informacje żywieniowe na froncie opakowania (FOP)

Dobrowolnie można część informacji obowiązkowej o wartości odżywczej powtórzyć na froncie opakowania, co może ułatwić konsumentom analizę wartości odżywczej. Powtórzenie to dotyczy jednak tylko energii oraz kwasów tłuszczowych nasyconych, cukrów i soli, które są istotne w badaniu wartości odżywczej. Nie ma możliwości powtórzenia w ramach wartości odżywczej na froncie opakowania informacji odnoszącej się do zawartości innych składników odżywczych, jak chociażby białka, może wpływać na analizę wartości odżywczej.

Znaczenie prawidłowej deklaracji wartości odżywczej

Rozporządzenie (UE) nr 1169/2011 ustanawia precyzyjne wymogi dotyczące deklarowania wartości odżywczej, zapewniając spójność i przejrzystość informacji żywieniowej w całej Unii. Dla producentów i podmiotów odpowiedzialnych za etykietowanie jest to zarówno obowiązek prawny, który będzie wpływał na ocenę zgodności produktu z przepisami rynku UE jak i istotny element transparentnej komunikacji z konsumentem. Dla konsumentów taka informacja jest kluczowa, bo pomaga dokonywać świadomych wyborów żywieniowych.

Najczęstsze błędy w deklaracji wartości odżywczej

Choć rozporządzenie (UE) nr 1169/2011 obowiązuje już od 2014 roku, wciąż na rynku można spotkać produkty nieprawidłowo oznakowane pod względem deklaracji wartości odżywczej – zarówno w zakresie sposobu prezentacji danych, jak i stosowania odniesień do RWS.

 J.S. Hamilton Poland – badania laboratoryjne

W Laboratorium J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o. wykonujemy weryfikacje treści etykiet środków spożywczych, przygotowujemy poprawne deklaracje wartości odżywczej oraz pomagamy dostosować oznakowanie do aktualnych wymagań prawnych i praktyki urzędowej. Jeśli mają Państwo wątpliwości co do poprawności znakowania swoich produktów, w tym w zakresie deklaracji wartości odżywczej, zachęcamy do kontaktu w celu przeprowadzenia analizy wartości odżywczej.

Rynek żywności funkcjonalnej rozwija się w zawrotnym tempie, a produkty wysokobiałkowe stały się jednym z najgorętszych trendów żywieniowych ostatnich lat. Na półkach sklepowych można dziś znaleźć niemal wszystko w wersji „proteinowej” – od batonów, przez jogurty, po płatki śniadaniowe oraz napoje białkowe. Konsumenci coraz częściej sięgają po produkty z dopiskiem „high protein” , bo kojarzą im się z czymś zdrowym, wartościowym, z byciem „fit”.

Znaczenie białka w diecie

Spożywanie białka w codziennej diecie jest niezwykle istotne. Białko obok węglowodanów i tłuszczów to makroskładnik niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, szczególnie w diecie wysokobiałkowej. Białko pełni funkcje budulcowe (tkanki, mięśnie), regulacyjne (enzymy, hormony) i energetyczne (4 kcal/g). Jego rola w kontekście diety jest zatem ogromna. Zapotrzebowanie organizmu na białko nie jest stałe i zależy od wielu czynników. Głównie wpływa na nie wiek, masa ciała, aktywność fizyczna czy też stan zdrowia. Ogólne zalecenia żywieniowe wskazują, że dorosłe osoby powinny spożywać od 0,8 do 1,0 g białka/kg masy ciała/dzień, aby utrzymać odpowiednią ilość białka w diecie. Osoby aktywne fizycznie lub w okresie rekonwalescencji mogą potrzebować białka znacznie więcej, nawet 2,2 g/kg masy ciała/dzień.

Czynniki wpływające na zapotrzebowanie na białko

Tak szeroka funkcjonalność białka stała się zapewne przyczyną jego niewątpliwej w ostatnich latach popularności w kontekście diety wysokobiałkowej. Dostępne na rynku produkty opisywane jako „proteinowe” czy też „wysokobiałkowe” muszą spełniać ściśle określone kryteria dotyczące ilości białka. Według wytycznych Unijnego Rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, środek spożywczy może być opisany hasłem:

• „źródło białka”, jeśli co najmniej 12 % energii pochodzi z białka
• „wysoka zawartość białka”, jeśli co najmniej 20 % energii pochodzi z białka.

Ważna jest zatem nie tyle sama zawartość białka w produkcie, ile jego udział w ogólnej wartości energetycznej produktu. W praktyce produkt wysokobiałkowy powinien dostarczać ok. 5 g białka na każde 100 kcal, co wspiera rozwój masy mięśniowej. Oczywiście brak samego hasła „o wysokiej zawartości białka” na etykiecie nie jest równoznaczny z tym, że produkt tego warunku nie spełnia. Oświadczenia żywieniowe to informacje przekazywane konsumentom na zasadzie dobrowolności i to znakujący decyduje czy spełniając warunki stosowania oświadczenia chce taki komunikat w znakowaniu umieścić czy nie.

Naturalne źródła białka vs. produkty wzbogacane

Wśród szerokiej gamy produktów „wysokobiałkowych” na rynku znajdziemy zarówno produkty naturalnie bogate w białko, oparte na naturalnych źródłach białka, którymi są mięso, nabiał, rośliny strączkowe, ale też takie, które zostały wzbogacane w białko w procesie produkcji. Najczęściej w ramach wzbogacania w białko dodawane są do środków spożywczych koncentraty i izolaty białka serwatkowego (WPC, WPI) oraz białka roślinne – sojowe, grochowe, ryżowe i konopne.

Suplementacja i dodatki białkowe (WPC, WPI, białka roślinne)

Z perspektywy żywieniowej, produkt „wysokobiałkowy” może mieć skład zbliżony do typowego produktu tylko z dodatkiem białka, jednak nie zawsze. Aby zachować smak i konsystencję na akceptowalnym dla konsumentów poziomie, producenci często są zmuszeni do modyfikacji formuły produktu.

Modyfikacje składu i ich konsekwencje żywieniowe

W produktach przetworzonych wzbogaconych w białko często obserwuje się wówczas w składnikach obecność dodanego cukru (np. syrop glukozowo-fruktozowy), tłuszczów nasyconych (np. tłuszcz palmowy czy tłuszcze uwodornione) czy dodatków do żywności (substancje słodzące, barwniki, substancje zagęszczające). Wartość żywieniowa tak zmodyfikowanych produktów może już zatem znacząco odbiegać od produktów, które są w białko bogate naturalnie. Nie można jednak automatycznie dyskwalifikować produktów tylko dlatego, że zostały wytworzone w procesie produkcji a nie są naturalne. W żywieniu trzeba zawsze zachować rozsądek i kierować się zasadą, że podstawą jest różnorodna i zbilansowana dieta.

Jak czytać etykietę produktów wysokobiałkowych

Wybierając produkty wysokobiałkowe warto zatem zwrócić na etykiecie uwagę na kilka aspektów, które pozwolą dokonać świadomego wyboru w kontekście ilości białka w diecie. Zalecane jest zweryfikować m. in.:

1. Lista składników – powinna być krótka i przejrzysta;
2. Wartość energetyczna – czy ilość kcal odpowiada naszemu zapotrzebowaniu na białko i inne składniki odżywcze;
3. Zawartość białka i jego źródło – optymalnie, jeśli produkt zawiera 15–25 g pełnowartościowego białka w porcji, co jest istotne w diecie wysokobiałkowej.
4. Zawartość cukrów i kwasów tłuszczowych nasyconych – im mniej, tym lepiej.

Rzetelna ocena produktów „high protein” — zalecenia praktyczne

Ciężko o jednoznaczną ocenę produktów znakowanych jako „high protein”. Produkty wysokobiałkowe to zapewne „hit” ostatnich lat, które zyskują na popularności w przeglądzie rynku spożywczego. Jeśli są rozsądnie dobrane, stosowane z umiarem i uzupełniają dobrze zbilansowaną dietę mogą być atrakcyjnym produktem spożywczym i jako takie należy je odbierać. Nie należy ich deprecjonować uznając, że to tylko pomysł marketingowców na zwiększenie sprzedaży konkretnych produktów czy marek. Nie są całkowitym „kitem”. To praktyczne narzędzie, które może ułatwiać realizację celów żywieniowych – pod warunkiem, że są stosowane świadomie i z umiarem. Z drugiej strony, jeśli będą traktowane jako magiczne rozwiązanie i usprawiedliwienie dla nieracjonalnych wyborów żywnościowych tylko dlatego, że są opisane jako „protein” to na pewno będą rozpatrywane w kontekście „kitu”, który nam konsumentom próbuje się wcisnąć.

Podsumowanie: świadomy wybór i edukacja konsumenta

„Wysokobiałkowy” produkt ma sens tylko wtedy, gdy towarzyszy mu świadomy wybór, edukacja oraz przegląd rynku produktów proteinowych. Dlatego z uwagą czytajmy etykiety, weryfikujmy wykaz składników i wartość odżywczą produktu, co w konsekwencji pozwoli nam dokonywać świadomych wyborów zakupowych w kontekście ilości białka.

Badania laboratoryjne – wsparcie w świadomym wyborze

Świadomy konsument coraz częściej sięga po produkty oznaczane jako „proteinowe”. Aby takie deklaracje były wiarygodne, niezbędna jest rzetelna weryfikacja.
W laboratoriach J.S. Hamilton prowadzimy kompleksowe badania żywności, w tym:

• oznaczanie zawartości białka i wartości odżywczej,
• weryfikację zgodności z wymaganiami prawa żywnościowego,
• analizy jakościowe i ilościowe dla producentów oraz dystrybutorów.

Dzięki temu producenci mogą potwierdzić swoje deklaracje, a konsumenci mają pewność, że wybierają produkty bezpieczne i zgodne z oznakowaniem.

W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.

Formularz Kontaktowy 

Od tysięcy lat człowiek udomawia różne gatunki zwierząt, zarówno te pełniące funkcje użytkowe, jak i towarzyszące mu na co dzień. Wśród najbardziej popularnych zwierząt domowych niezmiennie dominują psy i koty, ale coraz więcej osób decyduje się również na ptaki ozdobne, małe ssaki (w tym gryzonie), ryby akwariowe, a także zwierzęta terraryjne, takie jak gady, płazy czy bezkręgowce. Z danych Europejskiej Federacji Producentów Karmy dla Zwierząt Domowych (FEDIAF) opublikowanych w 2024 roku wynika, że w 2022 r. w Europie mieszkało ok. 129 mln kotów i 106 mln psów. W Polsce liczba ta wynosiła ponad 7 mln i 8 mln FEDIAF od lat promuje odpowiedzialną opiekę nad zwierzętami, troskę o ich dobrostan i rolę społeczną, a także działania zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Psy i koty – od pomocników do członków rodziny

Kiedyś psy i koty miały przede wszystkim znaczenie praktyczne, pilnowały domostw lub pomagały w zwalczaniu szkodników. Dziś ich rola jest zupełnie inna. Zwierzęta domowe stały się integralną częścią rodzin, a opiekunowie poświęcają im coraz więcej uwagi, czasu i środków. Największe znaczenie przypisuje się obecnie trosce o zdrowie i prawidłowe żywienie czworonogów, co przekłada się na wzrost świadomości konsumentów i dynamiczny rozwój rynku karm.

Wzrost świadomości opiekunów i rozwój rynku karm

Zmieniające się nawyki właścicieli zwierząt sprawiają, że rynek karm przechodzi prawdziwą transformację. Coraz częściej wybierane są produkty wysokiej jakości – dobrze zbilansowane, dostosowane do indywidualnych potrzeb psów i kotów. Intensywne tempo życia również wpływa na popularność gotowych karm, które zastępują samodzielnie przygotowywane posiłki. W efekcie branża produktów dla zwierząt rozwija się w imponującym tempie, a prognozy wskazują, że będzie to jeden z najbardziej dynamicznie rosnących segmentów rynku dóbr codziennego użytku.

Dla wielu konsumentów karma nie jest już zwykłym produktem, lecz inwestycją w zdrowie i dobre samopoczucie ich pupili. Szczególnie szybko rozwija się segment premium i superpremium, gdzie priorytetem są składniki najwyższej jakości, transparentne receptury i precyzyjne dopasowanie do potrzeb zwierząt. Rosnącą popularnością cieszą się również karmy wysokobiałkowe oraz inspirowane dietami typu „human grade”. Jednocześnie obserwuje się wzrost zainteresowania karmami specjalistycznymi – weterynaryjnymi, wspierającymi odporność, a także dopasowanymi do wieku czy trybu życia zwierzęcia.

Czym jest karma dla zwierząt domowych?

Karma dla zwierząt domowych to rodzaj paszy przeznaczonej do żywienia zwierząt towarzyszących człowiekowi. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2009 z 13 lipca 2009 r. dotyczącym wprowadzania na rynek i stosowania pasz, termin „zwierzęta domowe” odnosi się do gatunków, które nie są wykorzystywane w produkcji żywności, a utrzymywane są przez człowieka i nie stanowią pożywienia we Wspólnocie. W przewodnikach FEDIAF doprecyzowano tę definicję, uwzględniając różnice kulturowe i wskazując gatunki zaliczane do zwierząt domowych. Do karm zalicza się również gryzaki dla psów, produkowane z produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego lub ich pochodnych.

FEDIAF – wytyczne i wsparcie dla producentów karm

Produkcja oraz dystrybucja karm dla zwierząt domowych podlegają ścisłym regulacjom prawnym związanym z jakością i bezpieczeństwem pasz. Cały proces znajduje się pod kontrolą inspekcji weterynaryjnej. Europejska Federacja Producentów Karmy dla Zwierząt Domowych opracowała liczne wytyczne i przewodniki, które wspierają producentów w spełnianiu obowiązujących wymagań. Dokumenty te dostępne są w języku angielskim na stronie FEDIAF oraz w wersji polskiej na stronach Głównego Inspektoratu Weterynarii i Polskiego Stowarzyszenia Producentów Karmy dla Zwierząt Domowych (POLKARMA), będącego członkiem FEDIAF.

Do najważniejszych dokumentów należą m.in.:

• Kodeks FEDIAF dobrej praktyki w zakresie produkcji bezpiecznej karmy dla zwierząt domowych – stanowi narzędzie wspierające producentów w tworzeniu systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną procesu produkcji;
• Kodeks dobrej praktyki znakowania karm dla zwierząt domowych – wyjaśnia zasady etykietowania i interpretacji przepisów, zawiera przykłady oraz określa dopuszczalne różnice między wartościami deklarowanymi na etykiecie a wynikami analiz laboratoryjnych;
• Wytyczne żywieniowe dla pełnoporcjowych i uzupełniających karm dla psów i kotów – przedstawiają zalecane poziomy składników odżywczych, takich jak białko, tłuszcz, aminokwasy, witaminy czy minerały, z podziałem na wiek i gatunek zwierzęcia, a także ich maksymalne dopuszczalne wartości;
• Stanowisko Doradczej Rady Naukowej FEDIAF dotyczące węglowodanów – określa ich znaczenie w diecie zwierząt oraz korzyści wynikające z ich spożywania;
• Wytyczne żywieniowe dla królików domowych – zawierają rekomendacje dotyczące wartości odżywczych karm w zależności od wieku zwierzęcia.

Badania pasz w Laboratorium J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o.

Laboratorium J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o. realizuje kompleksowe analizy karm dla zwierząt domowych w zakresie składników deklarowanych na etykietach, obejmujące m.in. oznaczenie wilgotności, zawartości białka, tłuszczu, popiołu, włókna surowego oraz popiołu nierozpuszczalnego w kwasie solnym. Dodatkowo określane są składniki mineralne, takie jak wapń, sód i fosfor, wymagane na opakowaniach mieszanek mineralnych oraz dodatków paszowych, np. witamin i mikroelementów.

W laboratorium analizowane są również inne parametry, takie jak profil aminokwasowy czy skład kwasów tłuszczowych. Do badań wykorzystywane są różne techniki analityczne – m.in. metody wagowe, miareczkowe, spektrometryczne i chromatograficzne. Laboratorium dokonuje także oceny zgodności uzyskanych wyników z obowiązującymi przepisami prawa oraz zaleceniami FEDIAF, co pozwala na rzetelną weryfikację jakości i bezpieczeństwa karm dostępnych na rynku.

W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.

Formularz Kontaktowy 

Znaczenie etefonu w nowoczesnym rolnictwie

Współczesne rolnictwo i ogrodnictwo coraz częściej wykorzystuje substancje wspierające rozwój roślin oraz poprawiające jakość plonów, które nie pełnią funkcji typowych środków ochrony roślin. Do tej grupy należy etefon (kwas 2-chloroetylofosfonowy) – systemiczny regulator wzrostu, który po wchłonięciu przez roślinę rozkłada się m.in. z uwolnieniem etylenu, naturalnego fitohormonu odpowiedzialnego za szereg procesów fizjologicznych, w tym przyspieszenie dojrzewania owoców.

Etefon znalazł szerokie zastosowanie w uprawach warzyw, owoców, zbóż oraz roślin oleistych. W przypadku pomidorów i papryki jego rola jest szczególnie istotna – wyrównana dojrzałość i jednolity kolor owoców to wymagania rynku oraz sposób na ograniczenie strat spowodowanych chorobami.

Jak działa etefon?

Jako związek dobrze rozpuszczalny w wodzie, etefon w roślinie rozkłada się do kwasu fosforowego, chlorków oraz etylenu. Etylen pełni rolę naturalnego regulatora wzrostu, który:

• przyspiesza dojrzewanie owoców,
• inicjuje starzenie i opadanie liści,
• reguluje kiełkowanie i kwitnienie,
• wspomaga reakcje obronne roślin wobec stresów środowiskowych.

Dzięki stosowaniu etefonu producenci mogą kontrolować procesy fizjologiczne, które w naturalnych warunkach zachodziłyby wolniej lub mniej równomiernie.

Uprawy owocowo-warzywne

W ogrodnictwie etefon jest stosowany przede wszystkim w celu przyspieszenia i ujednolicenia dojrzewania owoców. Działanie etefonu przekłada się również na:

• Równomierny plon – owoce dojrzewają w zbliżonym tempie, co pozwala na jednorazowy zbiór. Jest to szczególnie korzystne dla gospodarstw skoncentrowanych na dostawach surowca do zakładów przetwórczych, gdzie wymagana jest spójność jakościowa produktu.
• Podniesiona wartość handlowa – jednolity kolor owoców (np. intensywna czerwień pomidorów czy papryki) zwiększa ich atrakcyjność dla klientów, co pozytywnie wpływa na ich cenę rynkową.
• Ograniczenie strat – krótszy czas dojrzewania zmniejsza ryzyko porażenia owoców przez patogeny, m.in. takie jak Botrytis cinerea (szara pleśń) czy Alternaria spp. W praktyce oznacza to mniejszą konieczność stosowania fungicydów i obniżenie strat w trakcie przechowywania.
• Sprawniejszy zbiór – wyrównana dojrzałość owoców pozwala na efektywniejszą organizację procesu zbioru, co przekłada się na niższe koszty pracy.

Uprawa zbóż

Chociaż etefon najczęściej kojarzony jest z produkcją owoców i warzyw, ma on również istotne zastosowanie w uprawie zbóż. Rośliny zbożowe, szczególnie w fazie kłoszenia, są narażone na niekorzystne warunki atmosferyczne, sprzyjające wyleganiu łanu. Może to prowadzić do poważnych strat plonu, utrudniać zbiór i obniżać jakość ziarna.

W późniejszych etapach wzrostu dominują auksyny, stymulujące wydłużanie pędu głównego i ograniczające rozwój pędów bocznych. Nadmierne stężenie auksyn może też ograniczać rozwój systemu korzeniowego, przez co rośliny stają się mniej odporne na stresy środowiskowe.

Etefon, wpływając na gospodarkę hormonalną roślin, hamuje produkcję i transport auksyn. W rezultacie pobudza rozwój pędów bocznych i korzeni przybyszowych oraz ogranicza nadmierny wzrost źdźbeł w najintensywniejszej fazie ich wydłużania. Tkanki źdźbeł częściowo ulegają zdrewnieniu, co zwiększa ich sztywność i odporność mechaniczną. Stabilniejsze rośliny lepiej wykorzystują wodę i składniki mineralne, co sprzyja wyższym i bardziej wyrównanym plonom.

Etefon a ochrona roślin

Choć etefon nie działa bezpośrednio na patogeny czy szkodniki, jego rola w ochronie upraw jest pośrednia, ale istotna. Poprzez przyspieszenie dojrzewania owoców skraca się okres ich podatności na infekcje. Zbiory mogą być wykonane zanim owoce zostaną porażone przez choroby, takie jak szara pleśń (Botrytis cinerea) czy alternarioza (Alternaria spp.).

W ten sposób etefon stanowi uzupełnienie integrowanej ochrony roślin, wspierając działanie fungicydów i pomagając ograniczyć straty w plonie oraz podczas przechowywania.

Bezpieczeństwo stosowania

Podobnie jak inne regulatory wzrostu, etefon wymaga dokładnego dawkowania. Nadmierne ilości mogą powodować opadanie owoców, obniżenie jakości plonu czy przyspieszone starzenie roślin. Zgodnie z przepisami UE etefon powinien być stosowany w pełni zgodnie z etykietą, z zachowaniem okresów karencji oraz dopuszczalnych poziomów pozostałości.

Etefon – planowane zmiany legislacyjne

Po odnowieniu zatwierdzenia etefonu przez UE (Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) 2023/2591), Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) zalecił obniżenie dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI). W oparciu o nowe ADI, w 2024 r. EFSA dokonała przeglądu najwyższych dopuszczalnych poziomów (NDP) dla etefonu. Laboratoria referencyjne UE zaproponowały także specyficzne dla produktów limity oznaczalności, które są analitycznie osiągalne i zgodne z nowymi normami bezpieczeństwa.

Unia Europejska planuje od stycznia 2026 r. wprowadzenie nowych najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości etefonu w wielu produktach. Draft rozporządzenia zmieniającego załączniki II i V do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 wpłynął do Rady UE 19 września tego roku, obejmując dimoksystrobinę, etefon i propamokarb.

Zmiany NDP będą miały szczególne znaczenie dla producentów borówek, dla których limity zostaną obniżone do granicy oznaczalności. 23 czerwca 2025 r. Komisja Europejska opublikowała sprostowanie, które obniża NDP pozostałości etefonu w orzechach (z wyjątkiem orzechów laskowych i włoskich).

Zaproponowano także obniżenie NDP dla jabłek, ananasów, żyta i pszenicy, podczas gdy dla jęczmienia NDP zostanie podwyższony.

Tabela 1. Planowane zmiany najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości etefonu w produktach żywnościowych (źródło: www.agrinfo.eu)

*Granica oznaczalności

Dostawcy jabłek, ananasów, żyta i pszenicy powinni dokonać przeglądu stosowania etefonu i ocenić, czy konieczne będą zmiany w praktykach rolniczych, aby zapewnić zgodność z nowymi NDP. W przypadku borówek i orzechów szczególne znaczenie ma ocena aktualnego wykorzystania etefonu i rozważenie alternatywnych rozwiązań.

UE planuje również obniżenie granicy oznaczalności dla szerokiej gamy produktów:

• owoce, warzywa, zboża, rośliny cukrowe i produkty zwierzęce: z 0,05 do 0,02 lub 0,01 mg/kg,
• nasiona oleiste, owoce oleiste, herbaty, kawy, kakao i przyprawy: z 0,1 do 0,05 mg/kg.

Podsumowanie

Etefon stanowi ważne narzędzie w nowoczesnej produkcji warzyw i owoców. Jako regulator wzrostu działa poprzez uwalnianie etylenu, który przyspiesza i wyrównuje dojrzewanie owoców, poprawia ich jakość handlową i ułatwia organizację zbioru. Ponadto jest promotorem fitohormonu, który powoduje skrócenie i usztywnienie źdźbeł zbóż, co zapobiega wyleganiu łanu. Przekłada się to nie tylko na korzyści ekonomiczne, ale także na lepszą ochronę roślin przed stratami spowodowanymi chorobami.

Choć nie jest typowym pestycydem, jego znaczenie w praktyce rolniczej pokazuje, że regulacja procesów fizjologicznych roślin może być równie ważna jak ochrona chemiczna. Właściwie stosowany etefon staje się zatem cennym elementem zrównoważonego systemu produkcji rolnej i ogrodniczej.

W laboratorium Hamilton UO-Technologia wykonujemy badania pozostałości etefonu w owocach, warzywach oraz zbożach, a stosowana przez nas metoda badawcza charakteryzuje się granicą oznaczalności, która odpowiada zarówno obecnym wymogom, jak i przyszłym bardziej restrykcyjnym normom.

W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.

Formularz Kontaktowy 

Dlaczego termin przydatności jest tak istotny?

Okres przydatności do spożycia to jedna z kluczowych cech każdego produktu spożywczego – od surowców, przez półprodukty, aż po wyroby gotowe. Każdy produkt powinien mieć jasno określony własny termin, a wpływ na jego długość mają zarówno producenci i dostawcy, jak i sami konsumenci. Termin przydatności definiuje się jako czas od momentu wytworzenia (lub dojrzewania) i zapakowania, w którym produkt zachowuje odpowiedni poziom jakości przy określonych warunkach przechowywania. Właściwe wyznaczenie tego okresu jest niezwykle istotne dla firm, ponieważ pozwala ograniczyć ryzyko reklamacji i wycofań, a jednocześnie wzmacnia zaufanie do marki.

Ramy prawne

W prawie europejskim brak jest przepisów, które jednoznacznie wskazywałyby, jak należy prawidłowo ustalać termin przydatności do spożycia Zgodnie z artykułem 14 punkt 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r., żaden środek spożywczy, który nie spełnia wymogów bezpieczeństwa, nie może trafić na rynek. Oznacza to, że pełna odpowiedzialność za bezpieczeństwo i jakość produktu, przez cały okres deklarowanej przydatności, spoczywa na producencie.

Wskazówki EFSA

W 2023 roku EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) opublikowała dokumenty zawierające wytyczne dla branży spożywczej w zakresie ustalania terminów przydatności. Zawarto w nich propozycje narzędzi wspierających ten proces, takich jak: dane literaturowe, modele mikrobiologii predyktywnej, badania przechowalnicze i obciążeniowe. Dobór metody zależy od charakterystyki produktu i możliwości producenta, jednak to właśnie badania przechowalnicze są najczęściej stosowane – pozwalają bowiem śledzić zmiany jakościowe zachodzące w produkcie podczas magazynowania.

Standardowe i przyspieszone testy

Najczęściej stosowanym modelem są badania w warunkach standardowych, które można przeprowadzić dla praktycznie wszystkich grup żywności. Alternatywą są badania przyspieszone – tzw. Accelerated Shelf Life Testing (ASLT). Polegają one na przechowywaniu próbek w komorach klimatycznych o wyższej temperaturze i wilgotności niż standardowe, co pozwala zasymulować proces starzenia produktu. Ich podstawą jest reguła van’t Hoffa, zgodnie z którą podniesienie temperatury o 10°C zazwyczaj powoduje dwukrotne przyspieszenie reakcji chemicznych. Należy jednak pamiętać, że zbyt duże przyspieszenie może prowadzić do zawyżonych prognoz trwałości w normalnych warunkach przechowywania.

Kontrole w trakcie przechowywania

Liczba kontroli zależy od długości okresu przydatności. Zaleca się co najmniej 3 – 4 pomiary zarówno w badaniach standardowych, jak i przyspieszonych. W przypadku nowych produktów, gdy nie ma jeszcze wystarczającej wiedzy o tempie zmian, warto zaplanować większą liczbę kontroli, szczególnie pod koniec okresu trwałości.

Laboratorium J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o. prowadzi badania przyspieszone w komorach klimatycznych w warunkach:

• 30°C i wilgotność względna 65%,
• 40°C i wilgotność względna 75%.

Stopień przyspieszenia ustalany jest w odniesieniu do standardowych warunków przechowywania deklarowanych przez producenta.

Projektowanie badań ASLT

Każdy projekt badań przyspieszonych jest opracowywany indywidualnie i wymaga szczegółowych danych o produkcie – m.in. aktywności wody, pH, zawartości tłuszczu, obecności konserwantów, dodatków czy rodzaju opakowania. Badania te pozwalają szybciej oszacować termin trwałości, jednak zawsze wymagają potwierdzenia w badaniach standardowych, aby zagwarantować wiarygodność i bezpieczeństwo prognoz.

Ograniczenia metody

Nie każdy produkt nadaje się do badań ASLT. Nie zaleca się ich w przypadku:

• żywności przechowywanej chłodniczo i mrożonej,
• produktów z terminem poniżej 6 miesięcy,
• artykułów o wysokiej zawartości tłuszczu (ze względu na procesy jełczenia),
• czekolady, żelków i innych produktów podatnych na deformację w wyższej temperaturze,
• żywności wzbogaconej w witaminy, które są szczególnie wrażliwe na ciepło i wilgoć.

Doświadczenie J.S. Hamilton Poland

Zespół J.S. Hamilton Poland posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu badań przechowalniczych, w tym testów ASLT. Eksperci wspierają producentów w opracowywaniu projektów, prowadzeniu badań i interpretacji wyników, aby zapewnić konsumentom produkty bezpieczne i wysokiej jakości.

W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.

Formularz Kontaktowy 

Skąd biorą się metale w żywności?

Metale i ich związki naturalnie występują w środowisku – obecne są w glebie, wodzie i powietrzu. Jednak ich ilość w produktach spożywczych rośnie również wskutek działalności człowieka, m.in. przemysłu i rolnictwa. Mogą trafiać do żywności także na etapie przetwarzania czy przechowywania. Problemem jest zwłaszcza długotrwała ekspozycja, ponieważ organizm kumuluje te pierwiastki, co z czasem prowadzi do poważnych skutków zdrowotnych. Należą do nich choroby układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, moczowego czy immunologicznego, a także uszkodzenia genetyczne zwiększające ryzyko nowotworów.

Działania EFSA – które metale są najbardziej niebezpieczne?

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) od lat monitoruje zagrożenia związane z metalami ciężkimi, takimi jak ołów, kadm, rtęć, arsen (szczególnie nieorganiczny), nikiel czy cyna nieorganiczna. EFSA systematycznie publikuje opinie naukowe dotyczące ich wpływu na zdrowie i aktualizuje wartości TDI (tolerowanego dziennego pobrania). W ostatnim czasie szczególną uwagę zwrócono na nikiel i arsen nieorganiczny – efektem było przyjęcie przez Komisję Europejską przepisów określających najwyższe dopuszczalne poziomy (NDP) ich zawartości w żywności.
Pod koniec 2024 roku EFSA oceniła także ryzyko związane ze spożyciem organicznych związków arsenu obecnych w rybach, owocach morza i wodorostach. W części przypadków nie stwierdzono zagrożenia, jednak dla niektórych form, np. związków arsenu z tłuszczami, konieczne jest uzupełnienie danych.

Główne źródła metali w diecie

Metale ciężkie mogą znajdować się w wielu produktach codziennego spożycia – od owoców, warzyw i zbóż, po mięso, ryby, wyroby kakaowe czy przyprawy. Poniżej znajduje się tabela przedstawiająca przykładowe źródła pierwiastków, dla których ustalono NDP w Rozporządzeniu Komisji (UE) 2023/915 z dnia 25 kwietnia 2023 r., ze zmianami.

Nowe przepisy – limity dla niklu

Od 1 lipca 2025 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Komisji (UE) 2024/1987, zmieniające rozporządzeniu Komisji (UE) 2023/915, które modyfikuje regulacje dotyczące NDP metali w żywności. Najważniejszą zmianą jest objęcie nadzorem niklu, co oznacza, że lista pierwiastków podlegających ścisłej kontroli została poszerzona o kolejny metal istotny z punktu widzenia bezpieczeństwa konsumentów.

Żywność dla dzieci pod szczególną kontrolą

Niemowlęta i małe dzieci są wyjątkowo narażone na zanieczyszczenia metalami ze względu na niską masę ciała i stosunkowo monotonną dietę. Produkty ryżowe, często stosowane w diecie najmłodszych – zwłaszcza dzieci z alergią na białka mleka krowiego lub celiakią – mogą stanowić istotne źródło nieorganicznego arsenu. Szacuje się, że jego pobranie z dietą u tej grupy wiekowej jest nawet 2–3 razy wyższe niż u dorosłych. Dlatego w rozporządzeniu (UE) 2023/915 przewidziano znacznie niższe dopuszczalne limity metali dla żywności dedykowanej dzieciom do lat 3. W przypadku rtęci nie ustalono NDP, jednak ze względu na jej szkodliwe działanie przyjmuje się zasadę zerowej tolerancji.

Jak monitoruje się przekroczenia?

Produkty spożywcze przekraczające dopuszczalne poziomy metali są zgłaszane w ramach systemu RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed). Informacje te publikowane są w rocznych raportach sieci ostrzegania ACN. W 2024 roku odnotowano ok. 40 zgłoszeń dotyczących ołowiu i kadmu w owocach oraz warzywach, a także blisko 70 zgłoszeń związanych z obecnością rtęci i kadmu w rybach i produktach rybnych.

Badania metali w laboratorium J.S. Hamilton Poland

Laboratorium J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o. prowadzi oznaczenia metali ciężkich, dla których ustalono limity w rozporządzeniu nr 2023/915, ze zmianami. Do analizy ołowiu, kadmu, rtęci, arsenu całkowitego, cyny i niklu wykorzystywane są techniki spektrometrii mas z jonizacją w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-MS) oraz emisyjnej spektrometrii atomowej ze wzbudzeniem w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-OES). Z kolei zawartość arsenu nieorganicznego określana jest metodą HPLC-ICP-MS, łączącą wysokosprawną chromatografię cieczową z detekcją spektrometrii mas z jonizacją w plazmie indukcyjnie sprzężonej.

W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.

Formularz Kontaktowy 

Wyboista droga ziemniaka do Europy

Udomowienie ziemniaka miało miejsce około 8000 lat temu w rejonie jeziora Titicaca, położonego w Andach na pograniczu dzisiejszego Peru i Boliwii. Do Europy ziemniak został sprowadzony w XVI wieku przez Hiszpanów. Początkowo budził nieufność, ponieważ uważano go za trujący i niechrześcijański. Dlatego też długi czas traktowano go głównie jako ciekawostkę botaniczną lub paszę dla zwierząt. Uprawiano go przede wszystkim w przyklasztornych i książęcych ogrodach, ale nie włączano do codziennej diety.

Dopiero w XVIII stuleciu, gdy na kontynencie rozprzestrzeniły się klęski głodu i konflikty zbrojne, zaczęto postrzegać ziemniaka jako ważną roślinę żywieniową stanowiącą wartościowe, pożywne i wydajne źródło węglowodanów. Jego upowszechnienie zwiastowało złagodzenie niedoborów żywności. Przez kolejne dziesięciolecia warzywo to stało się fundamentem diety ludności Europy Środkowej i Zachodniej, zwłaszcza w Irlandii, Polsce czy Niemczech.

Jednak gwałtowny wzrost areału upraw niósł ze sobą ryzyko: w połowie XIX w. zaraza ziemniaczana (Phytophthora infestans) spustoszyła pola na wielką skalę. Najdotkliwiej odczuła to Irlandia, gdzie w latach 1845–1848 głód pochłonął około miliona ofiar, a kolejny milion zmusił do emigracji. W odpowiedzi na te wydarzenia wprowadzono praktyki ochrony chemicznej (fungicydy) oraz rozpoczęto prace nad odmianami odpornymi na choroby, które od tego czasu stały się podstawą sukcesu upraw ziemniaka w Europie. Dzięki tym działaniom ziemniak stał się stabilnym źródłem pożywienia.

Potęga ziemniaka – od głodu do globalnej różnorodności upraw

Ziemniak (Solanum tuberosum) zajmuje trzecie miejsce wśród najważniejszych roślin uprawnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi na świecie, po ryżu i pszenicy. Przez całą swoją historię ziemniak przyczyniał się do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i eliminowania ubóstwa. Obecnie ziemniak nadal odgrywa istotną rolę w światowym bezpieczeństwie żywnościowym dzięki takim cechom jak wysoka wydajność w krótkim czasie, niewielkie wymagania dotyczące powierzchni uprawnej oraz zdolność do adaptacji do szerokiego zakresu warunków środowiskowych.

Ziemniaki uprawiane są w różnych celach: do bezpośredniego spożycia, do produkcji przetworów, skrobi przemysłowej, sadzeniaków, a w mniejszym stopniu także jako pasza.

Istnieją tysiące odmian ziemniaków, różniących się wielkością, kształtem, kolorem, teksturą, właściwościami kulinarnymi, smakiem, zawartością skrobi oraz odpornością na choroby. Wybór odmiany zależy nie tylko od lokalnych warunków klimatycznych i właściwości agrotechnicznych, ale także od przeznaczenia rynkowego uprawy.

Ziemniak alias kartofel alias pyra – król europejskiej kuchni

Mimo, iż w ostatnich dziesięcioleciach spożycie świeżych ziemniaków w Europie i Ameryce Północnej spadło, głównie z powodu rosnącej popularności innych źródeł węglowodanów, takich jak makaron, ryż czy kasza, trudno sobie wyobrazić europejską kuchnię bez ziemniaka.

Ziemniak to prawdziwy kameleon kuchni – gotowany, pieczony, smażony czy duszony sprawdza się jako baza dla puree, gnocchi, placków czy frytek, a różne odmiany pozwalają uzyskać zarówno kremowe puree, jak i jędrne młode kartofelki. Jego neutralny smak doskonale łączy się z masłem, śmietaną, serami, czosnkiem i ziołami, a przy odpowiedniej obróbce stanowi zdrowe źródło skrobi, błonnika, witaminy C i potasu.

Ziemniak to nie tylko jedzenie, ale także część tożsamości kulturowej wielu krajów.

Jego historia pokazuje, jak z podejrzanej nowinki botanicznej stał się jednym z najważniejszych warzyw na naszym kontynencie.

Patogeny kontra produkcja – realia uprawy ziemniaka

Chociaż produkcja i spożycie ziemniaków w Europie i Ameryce Północnej spadają, globalna produkcja wzrosła w ostatnich dekadach, głównie dzięki rosnącemu spożyciu w Azji.

Ziemniaki są podatne na wiele patogenów, które mogą powodować poważne straty jakościowe i ilościowe. Choroby wywoływane przez te patogeny wpływają negatywnie na jakość bulw w trakcie uprawy, przechowywania i przetwarzania. Do najważniejszych chorób ziemniaka na świecie należą: zaraza późna (Phytophthora infestans), zaraza wczesna (Alternaria solani), rizoktonioza ziemniaka (Rhizoctonia solani), rak ziemniaka (Synchytrium endobioticum), parch prószysty (Spongospora subterranea), śluzak (Ralstonia solanacearum), czarna nóżka (Pectobacterium spp.), wirus Y ziemniaka (PVY), liściozwój ziemniaka (PLRV) oraz mątwik ziemniaczany (Globodera rostochiensis). Znaczenie poszczególnych chorób różni się w zależności od regionu i warunków klimatycznych. Szczególnie groźna jest zaraza późna wywoływana przez P. infestans, ze względu na agresywność i dużą zmienność genetyczną. W optymalnych warunkach może zniszczyć plon w ciągu tygodnia. Stosowanie fungicydów jest nadal główną metodą ochrony, ponieważ dostępne odmiany o wysokiej odporności są mniej akceptowane rynkowo. W konsekwencji, uprawa ziemniaka jest w dużym stopniu uzależniona od stosowania pestycydów. W wielu krajach stosuje się na nim największe ilości środków ochrony roślin na hektar.

Zwalczanie chwastów, szkodników i patogenów w uprawie ziemniaka

W uprawie ziemniaków kluczowe znaczenie ma kompleksowa ochrona roślin, nie tylko przed chorobami, ale również przed chwastami i szkodnikami. Ponieważ powierzchnia między rzędami długo pozostaje odsłonięta, chwasty takie jak komosa biała, rdest czy przytulia czepna zyskują przewagę konkurencyjną. Optymalny program ochrony łączy zabiegi przedwschodowe z powschodowymi, co pozwala skutecznie zahamować ich rozwój i zapewnić wysokie plony oraz jakość bulw.

Przedwschodowe zabiegi herbicydowe, przeprowadza się na wilgotnej glebie co najmniej tydzień przed pojawieniem się pędów, aby zahamować wschody chwastów, takich jak komosa czy rdest. Po wykiełkowaniu uprawy, od maja, szczególną uwagę poświęca się zwalczaniu stonki ziemniaczanej, która jest jednym z najważniejszych szkodników. Monitoring pozwala szybko wykryć larwy, które można eliminować przy pomocy biopestycydów (spinosad, azadyrachtyna), a w razie silnej infestacji również środkami chemicznymi (m.in.: lambda‑cyhalotryna, deltametryna, acetamipryd, chlorantraniliprol). Spośród chorób grzybowych najgroźniejsze są zaraza ziemniaka i alternarioza, występujące głównie w pełnej fazie wegetacji. Ich rozwojowi sprzyjają wilgotna, ciepła pogoda oraz błędy agrotechniczne, takie jak zbyt wczesne sadzenie. Dodatkowo, program ochrony wzbogacają zabiegi agrotechniczne, takie jak odpowiednie wapnowanie i poprawa struktury gleby, co wspiera kondycję roślin i ogranicza ryzyko infekcji. Całość strategii opiera się na zintegrowanym zarządzaniu, które łączy metody chemiczne, biologiczne i agrotechniczne, zapewniając stabilność plonów oraz wysoką jakość bulw przy minimalnym wpływie na środowisko.

W Polsce zgodnie z aktualnym programem ochrony ziemniaka dopuszczonych jest do użycia kilkadziesiąt substancji czynnych. W poniższej tabeli przedstawiony został aktualny wykaz substancji czynnych (MRiRW, stan na 14.07.2025 r.), które stosowane są w środkach ochrony roślin pojedynczo lub w mieszaninie.

Tabela 1. Wykaz substancji czynnych dopuszczonych do stosowania w ochronie ziemniaka (MRiRW, stan na 14.07.2025 r.)

Na podstawie badań wykonanych w Hamilton UO-Technologia Sp. z o.o. w 2024 r., w Tabeli 2 przedstawiono pozostałości pestycydów wykryte w 349 przebadanych próbkach ziemniaków.

Tabela 2. Pozostałości pestycydów wykryte w próbkach ziemniaków, rok 2024 (dane własne HAMILTON UO-Technologia Sp. z o.o.)

*obejmuje definicję zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 396/2005 z dn. 23.02.2005 r., ze zm.

W przypadku pytań lub wątpliwości Eksperci J.S. Hamilton pozostają do Państwa dyspozycji.

Formularz Kontaktowy 

Od 9 do 10 września 2025 r. w Warszawie odbędzie się Safety4Future – jedno z kluczowych wydarzeń branżowych poświęconych bezpieczeństwu żywności. Jako partner merytoryczny J.S. Hamilton dołączy do grona ekspertów, którzy podzielą się praktyczną wiedzą i doświadczeniem w obszarze zarządzania ryzykiem mikrobiologicznym oraz alergenami. 

Prelekcje i warsztaty naszych ekspertów 

Podczas dwóch dni wydarzenia nasi specjaliści poprowadzą prelekcje i warsztaty skierowane do przedstawicieli branży spożywczej, producentów, technologów oraz osób odpowiedzialnych za zapewnienie jakości i bezpieczeństwa produktów. 

Małgorzata Stachowiak 

• Prelekcja: „Larum grają! Listeria w opałach! Narzędzia do dyspozycji managerów” – ścieżka „Listeria w produktach RTE i środowisku produkcyjnym” 

• Warsztaty: „Odkurzamy bakterie – Audyty higieny vs sanityzacja w praktyce” – ścieżka „Doskonalenie metod monitoringu środowiskowego i badań” 

Małgorzata Krzepkowska 

• Warsztaty: „Zasady zarządzania ryzykiem zanieczyszczenia krzyżowego” – ścieżka „Doskonalenie metod monitoringu środowiskowego i badań” 

• Prelekcja: „Strategie i systemy wspierające zarządzanie monitoringiem i analizą ryzyka występowania alergenów” – ścieżka „Koncentracja na alergenach – metody monitoringu i oceny ryzyka (PAL)” 

Dlaczego warto wziąć udział? 

Safety4Future to nie tylko okazja do poszerzenia wiedzy na temat najnowszych metod monitoringu i oceny ryzyka, ale także możliwość wymiany doświadczeń z ekspertami i praktykami z branży. To wydarzenie skierowane do osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności, w tym specjalistów ds. jakości, R&D oraz technologów produkcji. 

Zarejestruj się z kodem rabatowym! 

Zapraszamy do udziału i spotkania z naszymi ekspertami podczas Safety4Future 2025. 

▶️ Zarejestruj się z kodem rabatowym J.S. Hamilton i uzyskaj skorzystaj z niższej ceny: 8E5WGT
▶️ Formularz rejestracyjny dostępny jest tutaj